Postuum
'Jazz heeft mijn leven gered', zei de Duitse gitarist en swinglegende Coco Schumann altijd. Daar was met een jarenlang verblijf in de nazi-kampen Theresienstadt en Auschwitz, waar hij voor zowel SS'ers als slachtoffers van de gaskamers moest spelen, geen woord van overdreven. Zondag overleed Schumann, het gezicht van het internationaal succesvolle Coco Schumann Quartet, op 93-jarige leeftijd in Berlijn.
Door: Iñaki Oñorbe Genovesi 29 januari 2018, 20:15
Heinz Jakob Schumann, zoon van een joodse moeder en tot het jodendom bekeerde vader, wist al op vrij jonge leeftijd dat hij muzikant wilde worden. Hij leerde zichzelf gitaar en drums spelen en raakte onder de indruk van de swing, de met haar opwindende ritmes uit New Orleans overgewaaide jazz. Zijn inspiratiebronnen werden Duke Ellington, Chick Webb, Teddy Stauffer en vooral Ella Fitzgerald, met wie hij jaren later nog zou optreden.
Doorrookte nachten
Schumann bleef nog tot 1943 populair met zijn jazzoptredens in de Duitse hoofdstad
Schumann werd een vast gezicht in de levendige nachtclub-scene van het Berlijn van de jaren dertig. Daar kreeg Schumann ook zijn bijnaam 'Coco' van een Franse vriendin, die zijn voornaam niet kon uitspreken. Terwijl zijn ouders door de rassenwetten van de nazi's steeds vaker moesten onderduiken en van schuilplaats naar schuilplaats vluchtten, was Schumanns leven er een van jazzkelders, optredens en doorrookte nachten. Hij weigerde een gele ster te dragen en viel niet op met zijn blonde haren en blauwe ogen.
Natuurlijk had hij als muzikant en vrije geest ook last van de nazi's. Die hadden het niet zo op dat avontuurlijke en vrolijke Amerikaanse swing en jazz. Als het aan hen lag, speelden Schumann en andere muzikanten keurige Duitse liedjes. Toch bleef Schumann nog tot 1943 populair met zijn jazzoptredens in de Duitse hoofdstad. Tot iemand de autoriteiten tipte dat Schumanns moeder joods is.
Tot zijn vaste repertoire als de slachtoffers naar de gaskamers werden gedirigeerd, behoorde het lied La Paloma
Abrupt einde
Hij werd door de nazi's vastgezet en naar Theresienstadt gestuurd, waar hij meespeelde in het kampbandje de Ghetto Swingers. 'Als ik speelde, vergat ik waar ik was', zou Schumann er later over zeggen in zijn autobiografie, de Ghetto Swinger, dat in 2012 als musical werd opgevoerd in Hamburg. Aan zijn verblijf in Theresienstadt kwam echter abrupt een einde nadat het modelkamp van de nazi's - en de Ghetto Swingers - te zien waren geweest in een Duitse propagandafilm.
Schumann en de andere kampmuzikanten werden overbodig geacht en naar Auschwitz gestuurd. Daar ontliep hij de gaskamers dankzij een bewaker die hem herkende uit de Berlijnse jazzscene en uit de rij haalde. Schumann, die naar eigen zeggen nog oog in oog zou komen te staan met de beruchte nazi-artis Josef Mengele, werd ondergebracht bij een groep Roma-muzikanten en geacht te spelen voor de SS'ers in het kamp. Ook moest hij musiceren als er treinen met Joden in het kamp arriveerden.
Tot zijn vast repertoire als de slachtoffers naar de gaskamers werden gedirigeerd behoorde het lied La Paloma. Hij zou het nummer ook na de oorlog nog regelmatig spelen. 'Het lied kan er niets aan doen', verontschuldigde Schumann zich daarover.
Kampervaringen
Swinglegende Coco Schumann (1924-2018) speelde voor zowel SS'ers als slachtoffers van de gaskamers
©
Na de oorlog emigreerde Schumann naar Australië, maar keerde halverwege de jaren vijftig toch weer terug naar Berlijn. Zijn carrière kreeg een nieuwe impuls met de wedergeboorte van de jazzscene in de Duitse hoofdstad en hij begon met het schrijven en componeren van muziek. Ook was hij een van de eerste muzikanten in Duitsland die de elektrische gitaar zou bespelen.
Schumann trad onder meer op met jazzviolist Helmut Zacharias, zanger Bully Buhlan en zelfs grootheden als Marlene Dittrich en Louis Armstrong. Zo groeide hij uit tot de bekendste swing gitarist van Duitsland. Maar ook op buitenlandse podia en op cruiseschepen genoot de jazzlegende, die soms met opzet fouten maakte om variatie aan zijn optredens te geven, grote populariteit.
Pas op latere leeftijd zou hij openlijk over zijn kampervaringen spreken. 'Ik ben een muzikant die in het kamp zat, en niet omgekeerd', aldus Schumann over zijn verblijf in Theresienstadt en Auschwitz. Zijn verhaal zou tien jaar geleden de basis vormen voor de indrukwekkende Duitse documentaire La Paloma van Sigrid Faltin.
https://www.volkskrant.nl/muziek/swingl ... ~a4563579/