In ieder Pools protest dook Jan Litynski op

Lech
Berichten: 4935
Lid geworden op: vr aug 19, 2011 12:30 pm

In ieder Pools protest dook Jan Litynski op

Bericht door Lech » ma mar 08, 2021 5:59 am

In ieder Pools protest dook Jan Litynski op
Afbeelding
Jan Litynski
Ekke Overbeek8 maart 2021, 1:00


Hij stierf zoals hij leefde; door een ander te helpen. In dit geval zijn hond. Jan Litynski, een van de bekendste anti-communistische dissidenten van Polen, aarzelde geen moment toen het dier op het ijs van de Narew in de problemen kwam. Die reddingsactie werd hem fataal. Een week geleden werd zijn lichaam gevonden op de bodem van de rivier.

Litynski behoorde tot de zogenoemde ‘commando’s’, intellectuelen die vanaf hun studententijd leefden in verzet tegen het regime. Hij werd in 1946 in Warschau geboren in een links nest; zijn ouders waren al voor de oorlog communist. Als zesjarig jongetje overhandigde hij tijdens een propagandabijeenkomst bloemen aan Bolesław Bierut, de stalinistische leider van Polen. Maar de opstandigheid die van zijn ouders communist maakte, maakte hem tot luis in de pels van het communistische regime.

Hij studeerde wiskunde toen hij in 1967 uit de Bond voor Socialistische Jongeren werd gegooid wegens het steunen van kritische discussie op de universiteit. Een jaar later werd hij van de universiteit geschopt en voor het eerst tot een gevangenisstraf veroordeeld. Hij had meegedaan aan de studentenprotesten tegen het onderdrukken van vrije meningsuiting. In juli 1969 kwam hij op vrije voeten dankzij een algehele amnestie, maar de universiteit bleef voor hem verboden terrein.

Solidarność
En zo ging het twee decennia lang. Geen protest waarbij niet de naam Jan Litynski opdook. Een protestbrief tegen een onrechtvaardig proces? Litynski’s naam stond eronder. Het organiseren van ondergrondse colleges? Litynski was van de partij. Een open felicitatiebrief aan de Russische dissident Andrej Sacharov die de nobel-prijs voor de vrede had gekregen? Litynski tekende. Een ondergronds tijdschrift? Litynski zat in de redactie. Verzet tegen een grondwetsartikel over de ‘leidende rol van de communistische partij’ en ‘de onverbrekelijke band met de Sovjet-Unie’? Litynski deed mee. Met enige regelmaat werd hij gearresteerd en weer vrijgelaten.

Het zal voor de communistische machthebbers dan ook geen verrassing zijn geweest dat hij in 1977 vooraan stond bij de oprichting van KOR, het Comité ter Verdediging van Arbeiders, de eerste dissidentenorganisatie in Polen. KOR hielp arbeiders die werden ontslagen nadat ze in staking waren gegaan. Dat was de opmaat tot Solidarnosc, de eerste niet-communistische vakbond in het Oostblok, die in 1980 na een nieuwe stakingsgolf werd opgericht.

Toen op 13 december 1981 generaal Wojciech Jaruzelski met geweld een einde maakte aan Solidarnosc na ruim een jaar van betrekkelijke vrijheid, werd Litynski geïnterneerd. In 1982 belandde hij samen met zijn oude strijdmakkers, onder wie Adam Michnik en Jacek Kuron, in de beruchte Mokotow-gevangenis. Op ‘pogingen om de Volksrepubliek omver te werpen’ stond minstens vijf jaar cel en maximaal de doodstraf. In juni 1983 mocht hij even de gevangenis uit voor de eerste communie van zijn dochter. Hij ontsnapte en verstopte zich drie jaar lang, totdat er in 1986 algemene amnestie volgde.


Straatprotesten
In 1989 zat hij aan de Ronde Tafel waar communisten en Solidarnosc een akkoord bereikten over een geleidelijke democratisering. Er kwamen deels vrije verkiezingen die Solidarnosc met overweldigende meerderheid won. Ook Litynski werd tot parlementslid gekozen. Dat bleef hij tot 2001, toen de rol van de links-liberale oud-dissidenten in de politiek was uitgespeeld. Maar Litynski bleef actief bij het ondersteunen van maatschappelijke organisaties. Vorig jaar schaarde hij zich achter de straatprotesten die uitbraken nadat de nationalistisch-katholieke regering zorgde voor een bijna totaalverbod op abortus.

Vier maanden geleden schreef hij nog een opiniestuk: “Het verbod op abortus heeft tot doel eerst vrouwen te onderwerpen en vervolgens de hele samenleving”. Daarbij schuwde hij de vergelijking met het communistische regime niet. Hij eindigde zijn protest door de Ronde Tafel in herinnering te brengen waar communisten en oppositie vreedzaam overlegden. “Bij de Ronde Tafel van 1989 zagen de machthebbers geen enkele uitweg meer. De toenmalige propaganda was gematigd van toon. De huidige machthebbers daarentegen zijn verdoofd door hun eigen retoriek en door de ongunstige ontwikkelingen die ze zelf hebben veroorzaakt. Hun manier van regeren maakt elk compromis onmogelijk. Het enige wat overblijft, is opstand.”

Jan Litynski werd geboren op 18 januari 1946 in Warschau en stierf op 21 februari in Pultusk.


https://www.trouw.nl/leven/in-ieder-poo ... ~b2bc81ae/

Plaats reactie