Polen herdenkt opstand getto van Warschau Michiel Driebergen

Plaats reactie
bertvaneck
Berichten: 16423
Lid geworden op: vr aug 19, 2011 8:54 am

Polen herdenkt opstand getto van Warschau Michiel Driebergen

Bericht door bertvaneck » do apr 19, 2018 11:40 am

Polen herdenkt opstand getto van Warschau
Michiel Driebergen
Gisteren
20:17
Buitenland
2018-04-18-pkFLE2-joodse_synagoge_warschau-3-FC_web
De projectie van de vernielde synagoge op het gebouw dat nu op dezelfde plaats staat. beeld Jewish Historical Institute
4
De projectie van de vernielde synagoge op het gebouw dat nu op dezelfde plaats staat. beeld Jewish Historical Institute
Het wegvoeren van de mensen was niet genoeg. Ook moest de grote synagoge van het getto in Warschau eraan geloven. Na 75 jaar roept een kunstenaar het beeld op hoe het was.

Door de straten van Warschau klinkt de stem van Gershon Sirota, de voorzanger van de grote synagoge die in 1943 in de as werd gelegd. Op de glazen gevel van een kantoorgebouw verschijnt ineens een muur. De ene steen stapelt zich op de andere, en langzaam verrijst zo het reusachtige gebedshuis. Na vijf minuten staat de synagoge fier overeind, vol in het licht.

Donderdag herdenkt Warschau de opstand van het Joodse getto 75 jaar geleden. De opstand werd hier bruut gesmoord. De Poolse discussie over de Holocaustwet werpt echter een schaduw over de activiteiten.

Driekwarteeuw geleden begonnen duizenden Joden zich te verzetten tegen deportaties door de nazi’s. Ze organiseerden zich in gevechtsgroepen en bewapenden zich.

Na enkele dagen trok de SS de stadswijk binnen. De leiders vochten zich letterlijk dood. Een maand later werd de Joodse wijk met de grond gelijkgemaakt. Bij de strijd kwamen 6000 Joden om het leven. De enkele tienduizenden die overbleven, werden weggevoerd. De synagoge werd opgeblazen.

De Poolse kunstenares Gabi von Seltmann laat de synagoge terugkeren. Donderdagavond toont ze een lichtprojectie van het gebedshuis op een groot glazen kantoorpand. Dat is voor haar „een hommage aan de Joden die stierven en die overleefden.” Ook wil ze „de plek terugbrengen in de herinnering van de bewoners van de stad.” De werkelijkheid is dat op het huidige Plac Bankowy, waar de torenflat staat, nergens iets is te zien van de synagoge. De presentatie wordt begeleid met originele opnames van Gershon Sirota, de beroemde voorzanger van de synagoge die in heel Europa optrad. Ook hij stierf bij de slag om het getto. Donderdagavond begeleiden de opnamen van zijn zang de projectie.

Commotie

Het werk aan haar project, dat Von Seltmann met crowdfunding bekostigt, is veranderd sinds de discussie rond de zogenoemde Holocaustwet. Die wet kwam in februari door het parlement en is inmiddels door de president ondertekend. De Poolse regering wil ermee duidelijk maken dat de nazi’s verantwoordelijk waren voor de Jodenvervolging, en niet de Polen. Wie spreekt over „Poolse concentratiekampen” (zoals bijvoorbeeld in Auschwitz), kan zelfs in de cel belanden.

Het debat over de wet ging gepaard met grote onrust, onder meer in Israël. Maar ook van de zijde van kunstenaars en historici klonk er protest. Als gevolg van de commotie is de inwerkingtreding van de wet uitgesteld.

De regering benadrukt dat de wet de artistieke vrijheid of de ruimte voor wetenschappelijk onderzoek totaal niet belemmert. Toch is Von Seltmann bezorgd. „De regering stelt nieuwe grenzen en niemand weet nog waar die grenzen precies liggen.”

Tijdens de discussie over de wet heerste er een grimmige sfeer in Polen. Volgens de antidiscriminatieorganisatie Nigdy Wiecej (Nooit Meer) was er in de maand nadat het parlement de Holocaustwet aannam meer antisemitisme in Polen dan in het hele decennium ervoor – vooral natuurlijk op sociale media. „Een spookachtige toestand”, zo typeert Gabi von Seltmann het publieke debat in Polen.

Onlangs bezocht ze haar opticien, die ze al twintig jaar kent. Het gesprek was op politiek uitgedraaid. „Als het je hier niet bevalt, dan ga je toch weg”, zei de man. Von Seltmann was geschokt. „Zulke opmerkingen zijn niet alleen tegen mij gericht, maar ook tegen mijn herinneringen en mijn voorouders. Daarom is mijn project een statement: ik wens mijn eigen herinneringen te hebben over dit onderwerp.”

Lichtshow

Een van de mensen die bij de lichtshow van Von Seltmann aanwezig zijn is Bozena Keff. De dichteres en essayist, van Joodse afkomst en dochter van Holocaustoverlevenden, publiceerde in 2013 haar boek ”Antisemitisme, een onvoltooide geschiedenis”. Het is een onderzoek naar Jodenhaat door de eeuwen heen in Frankrijk, Duitsland en Polen.

„Ik voel me niet thuis in Polen”, zegt Keff, die een appartementje bewoont in de villawijk Zoliborz – een van de weinige delen van Warschau die de oorlog ongeschonden doorkwamen. „Ik weet niet wat mijn buren zouden zeggen als ze zouden weten dat ik Joods ben. Misschien valt het mee, misschien niet.”

De schrijfster is bang voor de opkomst van fascistische organisaties in Polen. Tijdens de Onafhankelijkheidsdag in november was er een grote nationalistische mars; zelf deed ze die dag mee aan een antifascistische demonstratie. „Er was veel politie aanwezig. En dat was maar goed ook.”

De flirt met extreemrechts plaatst de regering in een kwaad daglicht, vindt Keff. De regering sprak zich de afgelopen maanden meermaals uit tegen antisemitisme. Partijleider Jaroslaw Kaczynski van de regerende partij PiS is frequent bezoeker van Joodse feesten. President Duda was vorige week nog samen met premier Morawiecki bij een grote herdenking in Auschwitz. Daar benadrukte hij dat persoonlijke getuigenissen over de Holocaust geen strobreed in de weg worden gelegd.

Bozena Keff vindt dat dit soort „symboliek weinig betekent”, zegt ze. „De wet kwam er op initiatief van de regeringspartij. En hij zegt alles over haar ware ziel, los van het feit of de mensen een keppeltje dragen of niet.”

Pogrom

Toch bracht de discussie rond de Holocaustwet iets goeds, vindt de schrijfster en dichteres. Zo verschenen er in media die niet aan de regering zijn gerelateerd tal van artikelen over collaboratie van Polen met nazi’s. Er werden lijsten aangelegd van boeken waarin de „zwarte kant” van de Polen tijdens de Holocaust wordt beschreven, zoals ”Buren” van Jan Gross, dat handelt over een door Polen aangestichte pogrom in het dorp Jedwabne. „Ik dacht dat deze kant van de geschiedenis alleen bekend was bij een kleine elite van historici en mensen zoals wij. Maar dat is gelukkig niet zo.”

Volgens Keff toont het aan dat Polen in de afgelopen 27 jaar (na de omwenteling in 1991) enorme vooruitgang boekte bij de aandacht voor de zwarte bladzijden van zijn eigen verleden – meer dan andere voormalig communistische landen. Tijdens het communisme was veel geschiedenis immers taboe, en vervolgens begon er een nieuwe periode van natievorming.

In de Poolse variant van de geschiedenis hielpen Polen hun Joodse landgenoten waar ze konden. Er zijn niet voor niets zo veel Polen onder de Rechtvaardigen onder de Volkeren die door Yad Vashem in Jeruzalem werden onderscheiden. Maar uit recenter onderzoek rijst een veel genuanceerder beeld op. „Momenteel woedt er strijd tussen het oude, roze gekleurde beeld van onszelf en het nieuwe, zwarte beeld”, zegt Keff. „We willen graag vasthouden aan het oude beeld, want dat oogt zo mooi.”

De regering lijkt vastbesloten de ‘roze kant’ van de geschiedenis te blijven propageren. Vanaf komend jaar is er een officiële feestdag gewijd aan Polen die Joden redden onder de Duitse bezetting. Ook komen er nieuwe musea. In de aanloop naar de herdenking van de getto-opstand kondigde de minister van Cultuur een nieuw museum aan over het getto. Daarin moet „de liefde tussen twee volken die 800 jaar samenwoonden op Poolse grond” worden getoond.

„We willen vaak niet praten over de pijn van de geschiedenis”, verzucht Gabi von Seltmann, die tijdens de voorbereidingen van haar project even tijd vrijmaakt om door het Polinmuseum te dwalen – het Museum van de Geschiedenis van de Poolse Joden. Dat werd in 2014 geopend. Het museum wordt wereldwijd geroemd vanwegede eigentijdse wijze waarop het de Joodse geschiedenis van duizend jaar laat zien, inclusief het gruwelijke einde en het naoorlogs antisemitisme.

„Geschiedenis gaat niet alleen over het verleden”, zegt Von Seltmann. „De pijn van vorige generaties wordt doorgegeven aan de volgende. Daarom is het zo belangrijk in dit land om de geschiedenis te kennen en er open over te praten. Anders zullen onze kleinkinderen lijden zonder dat we begrijpen waarom.”

Alarmbellen

Het Polinmuseum krijgt aanmerkingen te verduren van de regering. De minister van Cultuur vindt dat de directeur van Polin zich te veel politiek engageert tijdens debatten. Dat doet alarmbellen rinkelen, omdat de regering eerder een directeur van een oorlogsmuseum in Gdansk verving na kritiek op de inhoud. Bozena Keff waarschuwt: „Voor de regering is dit verhaal niet acceptabel, omdat het te veel waarheid bevat. Het gaat over de pogroms van Jedwabne en Kielce. Hier spitst de oorlog zich toe in het roze en het zwarte beeld van onze geschiedenis.”

Lech
Berichten: 4933
Lid geworden op: vr aug 19, 2011 12:30 pm

Re: Polen herdenkt opstand getto van Warschau Michiel Driebe

Bericht door Lech » vr apr 20, 2018 5:00 am

Het is altijd lastig om te kijken naar de pijnpunten van je eigen geschiedenis en objectief te blijven.

Lech
Berichten: 4933
Lid geworden op: vr aug 19, 2011 12:30 pm

Re: Polen herdenkt opstand getto van Warschau Michiel Driebe

Bericht door Lech » vr apr 20, 2018 5:03 am

Warsaw Ghetto Uprising remembered
19.04.2018 16:22

Warsaw Ghetto Uprising remembered
Afbeelding
The largest single revolt by Jews during World War II began 75 years ago.

Warsaw Ghetto Uprising; photo from Jürgen Stroop's report to Heinrich Himmler from May 1943; National Archives and Records Administration [Public domain], via Wikimedia CommonsWarsaw Ghetto Uprising; photo from Jürgen Stroop's report to Heinrich Himmler from May 1943; National Archives and Records Administration [Public domain], via Wikimedia Commons

Listen to a report on the 1943 Warsaw Ghetto Uprising, with comments from a former Israeli ambassador to Poland, Shevah Weiss, and Polish historians.

Plaats reactie