Door Arjan Brondijk. Laatste update: 1 mei 2018 om 12.00 uur.
Bevrijdingsmonument bij het gemeentehuis in Oude Pekela. (Foto door Eigen foto)
Pekela
Het Oranje Bevrijdings Comité Pekela (OBCP) houdt op 5 mei, in het kader van de viering van de bevrijding, een Bevrijdingstocht met een lengte van 60 kilometer door een groot deel van Oost-Groningen.
De tocht start om 14.00 uur vanaf het Raadhuisplein in Oude Pekela, tussen het gemeentehuis en de molen. Deelname is gratis.
De route ziet er alsvolgt uit: Oude Pekela – Winschoten – Blijham – Wedderveer – Wedde – Veele – Smeerling – Onstwedde – Tange – Alteveer – Stadskanaal – Boven Pekela – Nieuwe Pekela – Oude Pekela.
Historie
In april 1945 kwam voor gemeente Pekela, en een maand later voor geheel Nederland, een einde aan de Tweede Wereldoorlog en de Duitse bezetting. De oorlog en bezetting waren voor Nederland begonnen op vrijdag 10 mei 1940 toen het Duitse leger in alle vroegte Nederland onverwacht had aangevallen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben de Duitsers ook in Pekela zich van hun slechtste zijde laten zien. Tientallen Pekelder Joodse families werden weggevoerd om via kamp Westerbork in de Duitse vernietigingskampen terecht te komen, waar ze werden vermoord. Ook werden later in de oorlog honderden Pekelder mannen naar Duitsland afgevoerd voorde verplichte arbeid in Duitse oorlogsfabrieken.
Er vielen op 24 september 1942 brisant bommen op Oude Pekela waarbij een huis aan de Burgemeester van Weringstraat werd verwoest en alle bewoners werden gedood. Bij die lege plek staat nu het 4 mei monument van Oude Pekela.
De Bevrijding van de Pekela’s april 1945
Na de koude Hongerwinter in Nederland gingen in maart 1945 de Engelsen en Canadezen over de Rijn bij Wezel (Duitsland). De Canadezen hadden de opdracht om Nederland te bevrijden. De Canadezen vroegen het Poolse leger van generaal Maczek en het Belgische SAS regiment van majoor Blondeel om hulp met de opdracht om Oost-Groningen te veroveren. Op 10 april werd Emmen bevrijd en op 12 april Onstwedde. De bevrijders van de Pekela’s waren de Polen en de Belgen.
De Duitse troepen vluchtten langs het Pekelderdiep richting Winschoten op donderdag 12 april 1945 en namen stellingen in op de Watertoren, op het Winschoter Zuiderveen (Gockinga’s wijk) en bij de Winschoter Hoogebrug. De Duitsers wachten daar op de Polen en de Belgen. Op 13 april veroverden de Belgen het dorp Blijham en vanaf de Turfwegkruising nam de Poolse artillerie (kanonnen) Winschoten onder vuur. De overmacht van de Duitserswas echter te groot.
Op 13 april werd Boven-Pekela vanuit Stadskanaal bevrijd door de Polen. De bevolking van Boven-Pekela was tijdens deze gevechten het veld in gevlucht. Nieuwe Pekela werd vanuit Alteveer bevrijd. Het Pekelder verzet stond bij de opgeblazen Onstwedderbrug de Polen op te wachten, waar een noodbrug werd aangelegd. Een Pools bataljon maakte zich gereed om Oude Pekela de volgende dag te bevrijden.
Op 13 april beschoten Belgische troepen samen met de Polen vanuit de kartonfabrieken Free & Co en de Union in Oude Pekela de Duitse verdedigingslinie. De overmacht van de Duitse troepen was dusdanig groot dat de Polen en de Belgen niet verder durfden op te rukken. In de hele nacht van 13 op 14 april kleurde de hemel rood van de artillerie beschietingen.
Poolse troepen
Op zaterdagmorgen 14 april trokken Poolse troepen vanuit Nieuwe Pekela Oude Pekela binnen en verdreven samen met de Belgen de Duitsers. Nu was geheel Pekela werkelijk bevrijd en kon de Nederlandse vlag definitief uit als baken van de herwonnen vrijheid. De Polen verlieten Pekela in een lange colonne op zondag 15 april en trokken door om Winschoten en noordelijker gelegen plaatsen te bevrijden. De Canadezen namen het hier in Pekela van hun over. Het Duitse leger capituleerde op 5 mei 1945. Na dit bericht gingen vele Pekelders de straat op om het einde van de Tweede Wereldoorlog met elkaar te vieren.