▲Joden in Siedlce moeten zich verzamelen bij de Joodse begraafplaats voorafgaande aan hun deportatie naar Treblinka op 22 of 23 augustus 1942 tijdens het hoogtepunt van moordactie Reinhard. © De nazi moordfabrieken - Ton Roozeboom
Sybilla Claus– 9:49, 4 januari 2019
De grootste moordoperatie van de nazi’s was zo effectief dat per dag 15.000 joden werden vermoord. Een mathematicus berekende voor het eerst de schokkende cijfers.
Wanneer werden mensen sneller vermoord: tijdens de genocide in Rwanda in 1994 of tijdens de Holocaust? Het is een macabere vergelijking. Toch luidt in diverse boeken en artikelen over Rwanda de stelling dat in het Afrikaanse land het record ligt, met per maand een kwart miljoen doden. De auteurs daarvan betogen dat het de ‘meest intense genocide’ van de twintigste-eeuw is geweest.
Lewi Stone, mathematisch bioloog aan de Tel Aviv Universiteit en de RMIT universiteit in Melbourne, Australië, kon het niet geloven. Daarom berekende hij het tempo van de uitroeioperatie Aktion Reinhard voor een artikel dat is verschenen in het tijdschrift Science Advances.
Normaliter bekijkt Stone met zijn vakgroep de verspreiding van ziektes en de effecten daarvan op de bevolking. “Toen ik de uitbraak van tyfus in het getto van Warschau onderzocht, liep ik tegen andere Duitse statistieken aan en besloot die te analyseren”, zegt hij telefonisch vanuit Melbourne.
Zijn belangrijkste bron is een boek van de Israëlische historicus Yitzhak Arad. Die verzamelde in de jaren tachtig alle cijfers van de Duitse Reichsbahn over de Aktion Reinhard. Deze naam staat voor het moordrecord van de nazi’s. Zij bouwden drie concentratiekampen – Belzec, Treblinka en Sobibor - om daar alle Poolse Joden uit te roeien. Die werden met 480 treintransporten van elk gemiddeld 50 wagons uit bijna 400 Poolse stadjes en getto’s gehaald. Dat zijn vijf- tot zesduizend mensen per transport.
Efficiënt
Stone rekende verder met de lijsten met transportcijfers van Arad: “De hele actie ging zo efficiënt dat er in honderd dagen (27 juli tot 4 november) in 1942 al 1,47 miljoen mensen zijn vermoord, inclusief 300.000 Oekraïense Joden die met mitrailleurs werden neergemaaid. Dat is driekwart van het totale aantal slachtoffers van deze operatie ofwel zo’n 15.000 moorden per dag.” Anders gezegd: een kwart van alle Holocaustslachtoffers werd in deze korte periode vermoord. “Het moordtempo was ongelooflijk intens”, concludeert hij.
Vanaf november dalen de cijfers sterk, ‘omdat er nog maar weinig Poolse Joden over zijn om te vermoorden’. De nazi’s gaan dan over tot het vermoorden van de rest van de Europese Joden, vooral in Auschwitz-Birkenau.
Bij de vergelijkende genocidestudies wordt de laatste jaren geprobeerd om massamoorden cijfermatig te analyseren. “Het is meer onderzoek waard dan dat er zes miljoen Holocaustslachtoffers waren.” Maar het vergelijkingselement staat Stone helemaal niet aan: “Ik doe het liever niet, maar áls we het doen, moeten de cijfers wel kloppen.”
Verzet
De moordpartij begon met de evacuatie van het Joodse getto van Warschau eind juli ‘42. Stone denkt dat er geen tijd was om enig verzet te organiseren. Hij citeert een inwoner van het getto die destijds zei dat het onmogelijk voor de Duitsers zou zijn om de kwart miljoen bewoners te deporteren. Toen de eerste treinen uit Warschau naar Treblinka vertrokken was er nog veel onzekerheid over de afloop.
Maar het nazi-plan verliep exact zoals het was uitgedokterd. Er waren in de geschiedenis nog nooit op zo’n grote schaal mensen zo fabrieksmatig vermoord. Tegen de Duitse gaskamers en mitrailleurs konden later zelfs de machetes van de Hutu’s in Rwanda niet op.
Van de 900.000 slachtoffers die volgens Arad Treblinka binnengingen, waren er maar 50 overlevenden. Datzelfde aantal geldt voor Sobibór waar minstens 130.000 mensen heen zijn gevoerd. Stone berekent dat het succespercentage van Aktion Reinhard in de vernietigingskampen 99,9 procent is: het was de grootste, snelste en meest ‘efficiënte’ moordcampagne in de Holocaust en uit de hele geschiedenis.
https://www.trouw.nl/samenleving/de-hol ... ~a365e8bf/