Van bevrijder tot balling

Lech
Berichten: 4933
Lid geworden op: vr aug 19, 2011 12:30 pm

Van bevrijder tot balling

Bericht door Lech » vr jul 24, 2020 4:53 am

Afbeelding

Van bevrijder tot balling
Vergeten helden. In het spoor van de Poolse bevrijders van Arromanches tot Wilhelmshaven – Johannes vande Voorde en Dirk Verbeke – Lannoo – 264 blz.

Operatie Himmler is de directe aanleiding tot het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. In de avond van 31 augustus 1939 viel een commandogroep in Poolse uniformen het op Duits grondgebied gelegen radiostation van Gleiwitz aan. Het was echter geen Poolse groep, maar een SD Sonderkommando. Hitler had een aanleiding nodig om Polen binnen te vallen! Het Poolse leger bood fel tegenstand. De Eerste Poolse Pantserdivisie onder leiding van generaal Stanislaw Maczek (door de Duitsers de Schwartze Brigade genoemd) verloor geen slag van de Duitsers. De Russische inval aan de andere kant leverde echter een omsingeling op die alleen maar tot een nederlaag kon leiden. De Poolse militairen en ook Maczek vluchten en komen via omzwervingen in Frankrijk aan, waar inmiddels de Poolse regering in Ballingschap is geïnstalleerd.

In Frankrijk gaf de Poolse opperbevelhebber generaal Wŀadysŀaw Sikorsky aan Maczek de opdracht de Eerste Poolse Infanteriedivisie op te richten. Deze divisie verdedigde in juli 1940 de Franse Champagne- en Bourgognestreek met zo’n 85.000 soldaten. De vrijwilligers kwamen overal vandaan, maar waren vooral te vinden onder de nakomelingen van voormalige Poolse immigranten. Na de capitulatie van Frankrijk zochten zij een goed heenkomen naar Groot-Brittannië, waar opnieuw een Pools leger werd opgericht. Dat kwam terecht in Schotland met als doel de verdediging van de Schotse westkust. De divisie maakte deel uit van het Britse leger, waren uitgerust zoals de Britten maar droegen op de linkermouw als kenteken de huzarenhelm met adelaarsveren.

In 1942 richt Maczek de Eerste Poolse Pantserdivisie op. De oorspronkelijke divisie wordt aangevuld met diverse vrijwilligers en het in Rusland opgerichte ‘leger’ van Wŀadysŀaw Anders, dat via Iran in Schotland terecht kwam. De nieuwe divisie neemt deel aan de invasie in Normandie vanaf augustus 1944 en wordt opgenomen in het Eerste Canadese Leger. Ze boeken succes in de strijd o.a. bij de beroemde ‘zak van Falaise’. De divisie rukt op naar het noorden, dicht langs de kust en weet Ieper te bevrijden. Bijzonder is de strategie van Maczek om zo goed mogelijk burgers en (historische) gebouwen te ontzien. Vanzelfsprekend staan de (Vlaamse) auteurs wat uitgebreider stil bij de bevrijding van België door de Polen. Dit ook in verband met het tweede deel van het boek.

Op 1 oktober komt Maczek aan bij de Nederlandse grens. Een tegenaanval van de Duitsers doet de opmars echter stoppen bij Baarle-Nassau. Eind oktober begint dan Operatie Pheasant, samen met het Canadese, Amerikaanse en Britse leger. Op 29 oktober is Breda bevrijd, wederom zonder veel schade aan de stad toe te brengen. Na de bevrijding van Moerdijk op 9 november krijgen de Polen rust. Velen worden ondergebracht in Breda, waar hechte vriendschappen ontstonden tussen de bevolking en de Poolse militairen. Na de oorlog blijven veel Polen permanent in de lage landen.

Begin april 1945 doet de divisie, samen met de Canadezen en Britten mee aan de bevrijding van Noordoost-Nederland. Ze bevrijdden Coevorden, Emmen en Ter Apel. Als ‘tussendoortje’ werd krijgsgevangenkamp Stalag VI C, waar voornamelijk Poolse vrouwen waren geïnterneerd, bevrijd. Via Groningen stoot de divisie door naar het Duitse Wilhelmshaven, dat op 6 mei veroverd werd, een dag voor de capitulatie van Duitsland.

Welke helden hebben dit allemaal meegemaakt? Fotograaf Johannes vande Voorde heeft overlevenden opgezocht en met ze gesproken. Hij heeft hun verhalen aangehoord en opgetekend en hen geportretteerd. Maar dat niet alleen: ook heeft hij de sporen van hun opmars gevolgd, soms samen met de oudgedienden. Ter plekke maakte hij de meest prachtige foto’s van wat er nu nog is overgebleven van toen. Het levert prachtige en indrukwekkende beelden op, allemaal in zwart-wit, wat de sfeer van het verleden perfect weergeeft. Zowel de verhalen als de persoonlijke ontboezemingen van de Poolse oud-strijders hebben bewerkstelligd dat deze helden nu nooit meer vergeten kunnen worden. Het is niet uitsluitend een eerbetoon aan hen, maar ook aan degenen die inmiddels overleden zijn. Dat betreft het grootste deel. Postuum eerbetoon natuurlijk ook aan de gevallenen tijdens de oorlog. Het is dus vanzelfsprekend dat de nagedachtenis geëerd werd met een bezoek aan hun begraafplaatsen zoals de Poolse militaire begraafplaats in Grainville-Langannerie (Normandië) en de begraafplaats Schoonselhof in Antwerpen.

De oud-strijders in dit boek zijn afkomstig van diverse plekken op de wereld, niet alleen uit Polen. Ook zijn lang niet allen naar Polen teruggekeerd. Het land stond immers na de oorlog sterk onder Russische invloed. Eén van hen heeft zelfs direct na de oorlog propaganda gemaakt niet terug te keren, want “dat is hetzelfde als je vrijwillig voor een gevangenenkamp aanmelden”. Als ‘beloning’ voor hun heldhaftige inzet werden veel Polen daardoor ballingen in een ander land. Daar tegenover staat dat tijdens de oorlog zulke liefdesverhoudingen zijn ontstaan dat, zoals becijferd, tenminste tweehonderdvijftig mannen met een Belgische of Nederlandse zijn getrouwd en in het respectievelijke land een nieuwe toekomst hebben opgebouwd. Zo is Jan Brzeski geboren in Polen en er weer naar teruggekeerd. Wacŀaw Butowski was als Pools dwangarbeider in Duitsland tegen zijn zin bij de Wehrmacht ingelijfd, maar heeft zich na de strijd bij Falaise, waar hij gevangengenomen werd, aangesloten bij de Poolse divisie. Hij keert terug en wordt violist bij het Gdańsk Baltisch Filharmonisch Orkest. Tijdens de rustpauze bij Breda ontmoet Roman Figiel zijn toekomstige vrouw, Joke Vetter. Hij heeft zich in Nederland gevestigd en keerde niet terug.

Op een paar kleine (taal)foutjes na kan er gesproken worden van een uitmuntend geschreven en uitgevoerd boekwerk. En, ere wie ere toekomt. Nu eens niet de ‘grote’ strategische oorlogsgeschiedenis, maar de kleine persoonlijke ervaring in het strijdgewoel. Samen met de meer dan prachtige foto’s is er een uniek document ontstaat. Deze helden zullen niet meer vergeten worden.

Kees de Kievid



https://www.boekenbijlage.nl/van-bevrijder-tot-balling/

Plaats reactie