In de kunst zag hij een geldmachine. Al in de jaren dertig liet Pieter Menten zich kennen als een gewetenloze man, maar pas na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog liet hij zien dat hij voor niets terugdeinsde. Het organiseren van moorden, daaraan deelnemen en het plunderen van eigendommen van Polen en Joden kwam er lange tijd mee weg. Justitie heroverde hem echter toen hij besloot iets met de geroofde kunstwerken te gaan doen.
Pieter Menten in 1941.
- Pieter Menten kwam vanuit Nederland naar Polen omdat hij in het bedrijf van zijn vader zou werken. Een paar jaar later begon hij land te verwerven in de buurt van Lviv. Hierdoor kwam hij in conflict met de lokale bewoners
- Hij kende lokale kunstverzamelaars, waardoor hij na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog effectief hun eigendommen kon beroven. Hij nam ook wraak op degenen die hem voor de oorlog onder de huid hadden gezeten
- Tijdens de oorlog zou hij vier wagens met kunstwerken uit bezet Polen naar Nederland vervoeren. Na het einde genoot hij, hoewel hij werd beschuldigd van collaboratie met de nazi's, relatieve rust
- Na meer dan 25 jaar raakte het verleden van Menten geïnteresseerd in journalisten die zijn criminele gedrag tijdens de oorlog aan het licht brachten. Hij werd beschuldigd van voor deelname aan de moord op bijna 200 inwoners van de dorpen Podhordoce en Urycz
- In 1981 werd hij uiteindelijk veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf, na vier jaar vrijgelaten. Hij stierf op 14 november 1987 in een Nederlands verpleeghuis
Hij werd al voor de oorlog rijk. Nadat het uitbrak, liet hij alle scrupules varen
Menten was de zoon van een oudpapierhandelaar. In 1919 kwam hij naar de vrije stad Gdańsk om in een filiaal van het bedrijf van zijn vader te werken. Vier jaar later, na het faillissementsschandaal, ontsnapte hij naar Lviv, waar hij door de diensten werd opgepakt en enkele maanden achter de tralies werd opgesloten. Hij vestigde zich permanent in het zuidoosten van Polen en begon daar zijn bedrijf te ontwikkelen. Hij begon landgoederen en bedrijven over te nemen en legde contacten met lokale kunstambassadeurs. Hierin zag hij de mogelijkheid van gemakkelijk en goed verdienen.
Hij kocht landgoederen in de dorpen Sopot en Podhorodce. Hij kreeg de mening van een slimme jongen die voor niets terugdeinst voordat hij geld verdient. Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog gebruikte hij zijn kennis van Poolse professoren en kunstverzamelaars om misdaden en plunderingen te initiëren. In september 1939 nam hij deel aan de moord op Poolse soldaten in het dorp Urycz. Nadat de Sovjet-Unie Polen was binnengevallen, vluchtte hij een tijdje naar Nederland, maar keerde al snel terug als SS'er.
Hij was actief in Krakau, waar hij zich bezighield met geroofde kunstwerken. In de hoofdstad van het Generaal-Gouvernement nam hij ook joodse winkels over. In 1941, na de Duitse aanval op de USSR, nam hij actief deel aan de moorden op de lokale bevolking. Hij nam ook wraak op zijn oude vrienden. Hij was een van de initiatiefnemers van de moord op de intelligentsia van Krakau en Lvov door de Duitsers.
Na de oorlog vermeed hij verantwoordelijkheid
De nazi's beschuldigden hem van alleen handelen - in 1943 vervoerde hij vier wagens met gestolen kunst en andere kostbaarheden naar Nederland. Er waren vruchteloze procedures tegen hem. Na het einde van de Tweede Wereldoorlog werd Menten in Nederland geïnterneerd in een groep van 150.000. medewerkers. Geen grote gevolgen.
In de daaropvolgende jaren maskeerde hij, hoewel hij korte tijd gevangen zat, met succes nazi-activiteiten. Hij werd daarbij bijgestaan door Nederlandse politici die ook besmet waren met hun acties voor nazi-Duitsland. Hij werd zelfs erkend als slachtoffer van het nazisme, waarvoor hij enkele honderdduizenden marken van de staat ontving. In ruil voor stilte kon hij rekenen op immuniteit.
De resultaten van zijn onderzoek werden tevergeefs gepresenteerd door de Israëlische journalist Haviv Kanaan, die vernam dat Menten zijn familieleden had vermoord als vergelding voor eerdere landconflicten. Kanaan haalde de verslagen van verschillende getuigen aan. Maar dat was niet genoeg. Begin jaren vijftig probeerde Polen twee keer tevergeefs Menten uit te leveren om hem te berechten voor oorlogsmisdaden gepleegd in Polen. De Nederlanders beschouwden de zaak als gesloten.
De waarheid kwam pas na een kwart eeuw aan het licht
Tot 1976 leefde Menten in vrede en vermenigvuldigde zijn fortuin. Aan de idylle kwam een einde toen de Nederlandse krant "DeTelegraaf" aankondigde 425 schilderijen te veilen. De vermelding hiervan bereikte Israël, waar journalisten opnieuw zijn oorlogsactiviteiten beschreven. De Nederlandse redactie besloot het verleden van Menten grondig te onderzoeken en als resultaat van het onderzoek kwamen zijn activiteiten als SS'er aan het licht. Het publiek was geschokt.
Peter Menten in 1977.
Nadat het schandaal uitbrak, probeerde Menten zijn toevlucht te zoeken in Zwitserland. Het land zette hem in december 1976 uit, waarna de crimineel in 1977 in Amsterdam terechtstond. Hij werd ervan beschuldigd deel te hebben genomen aan de massamoord op bijna 200 inwoners van de dorpen Podhordoce en Urycz, gelegen in het huidige Oekraïne. Uit vervolgonderzoek bleek dat er veel meer slachtoffers waren, ook baby's.
“Ik herkende Menten in een Duits uniform samen met twee andere Gestapo-agenten. Ze hadden machinegeweren bij zich. Ik zag Oekraïners een gat graven. (...) Later begonnen de bewakers mensen in kleine groepjes naar buiten te leiden. (...) Toen hoorde je machinegeweren. Constant rat-ta-ta-tat. Het was Menten met twee Duitsers - getuigd, geciteerd door "Time", Abe Pollak, een getuige van de moorden gepleegd door Menten in augustus 1941 in Podhordoka.
Straf die niet in verhouding staat tot het gepleegde misdrijf
Hij werd aanvankelijk veroordeeld tot 15 jaar gevangenisstraf, maar de straf werd later vernietigd. De publieke opinie hield niet van deze conclusie. In 1981 kwam hij opnieuw voor de rechter. Er waren meer mensen die Menten niet alleen beschuldigden van het plegen van moorden, maar ook van het plunderen van Pools nationaal erfgoed. Rechtszaken eindigden met een gevangenisstraf van 10 jaar voor de voormalige nazi voor de misdaden begaan in Podhordoka. Van anderen werd hij vrijgesproken.
De aanklacht bevatte geen informatie over de moord op de professoren van Lviv, hoewel er tal van getuigenverklaringen waren die erop wezen dat Menten er rechtstreeks bij betrokken was. Een van de voorbeelden waren de landgoederen van prof. Tadeusz Ostrowski en prof. John de Griek, die direct na hun executie volledig werden geplunderd. Alles werd begeleid door Menten. De SS'er woonde zelfs in het huis van Ostrowski.
Hij werd in 1985 vrijgelaten uit de gevangenis nadat hij vier van de tien jaar van zijn straf had uitgezeten. Hij werd ontslagen omdat hij oud was en zich goed gedroeg. Hij stierf op 14 november 1987 in een Nederlands verpleeghuis. De doodsoorzaak werd niet gegeven. De 88-jarige stierf waarschijnlijk een natuurlijke dood. Voor zijn straf droeg hij zijn landgoed over aan zijn vrouw, van wie hij later scheidde. De geroofde kunstwerken zijn nooit volledig teruggevonden.
Bronnen: "The New York Times", Curioushistorical.pl, "Time", wielkohistoria.pl, holocaustresearchproject.org
https://businessinsider.com.pl/wiadomos ... ki/vf4b4v3