Eén actrice, één moeder en een pan soep
DEN BOSCH - Eén moeder, één Pools koor, één actrice en een pan soep. Dat zijn de ingrediënten voor Dichtbij Matki, een theatervoorstelling van Monika Kowalewska (36), waarin de in Den Bosch wonende theatermaakster haar eigen wortels onderzoekt.
Gerrit van den Hoven 13-06-19, 08:00 Bron: BD
Scene uit Dichtbij Matki. Foto Patrick Hesdahl © Monika Kowalewska
In het midden van de jaren negentig verliet de toen 12-jarige Monika met haar moeder en drie jaar jongere broertje de Poolse stad Bydgoszcz. Haar moeder had een in Veghel wonende Poolse man ontmoet en het gezin verkaste naar hem. ,,Ik vond het best leuk in Nederland. We werden goed opgevangen, op school was het veel vrijer. In Polen marcheerden de kinderen nog in uniform over het schoolplein.”
Ze integreerde snel. Binnen een jaar verstond ze Nederlands, nog een jaar later sprak ze de taal ook. ,,Ik vond het vreselijk dat ik niets verstond. Ik wist, ik moet me aanpassen, niemand mag aan me zien dat ik Poolse ben. Ik schaamde me zelfs als mijn moeder Pools met me sprak in de supermarkt. Maar nu ik ouder word, komt die nieuwsgierigheid naar de Poolse cultuur terug. Ik ben in Nederland wonende Polen gaan opzoeken, ontdekte een Poolse school en een Poolse voetbalclub. In Polen heb ik vriendinnen van vroeger opgezocht.” Ze las ook de brieven weer die ze kreeg van oud-klasgenoten en haar oma.
Al die indrukken werden uiteindelijk verwerkt in een voorstelling over een Poolse puber die Nederlandser dan de Nederlanders wil worden. ,,In het begin was ik voorzichtig. Ik wilde niet dat het een persoonlijk verhaal zou worden. Ik werk ook met een actrice, Margo Verhoeven. Ik heb lang ontkend dat het autobiografisch was, maar ja, negentig procent in die voorstelling is waar.”
Paddenstoelen
Ook echt en waar is haar moeder op het toneel. ,,Mijn moeder staat op het podium en maakt soep van bospaddenstoelen uit Polen. Het eindigt ermee dat de bezoekers een kop soep krijgen. Dat werkt, iedereen blijft lekker ‘nakletsen’. Superleuk.” Ze denkt even na over de vraag hoe het voor haar moeder is. ,,Ze heeft nooit op het toneel gestaan. Het was spannend voor ons beiden. Ze blijft wel mijn moeder en ik haar dochter. Ik geef haar regieaanwijzingen. Ze wilde in mijn wereld terechtkomen, zien waar ik mee bezig ben. Het gaat natuurlijk ook over haar. Onze herinneringen liepen soms uiteen. Maar ze nam het voor wat het was.”
Dichtbij Matki (Pools voor moeder) is Kowalewska’s afstudeerproject voor de Tilburgse Fontys Academie voor Theater. Ze vroeg theatermaker Peter Dictus voor haar een tekst te schrijven. ,,Ik wilde een voorstelling over emigranten die in Nederland opgroeien, op basis van mijn eigen verhaal. Peter had met Moeland eerder een stuk over Oost-Europese arbeidsmigranten gemaakt. Hij heeft met mij en mijn moeder gesproken. Op basis van zijn tekst heb ik mijn stuk gemaakt, met Annemiek Nienhuis van theatergroep Wildpark als begeleider.”
Haar beoordelaar voor Dichtbij Matki was theatermaakster Minou Bosua. Die haalde vorig jaar voor haar voorstelling Moeder mag niet dood ook haar moeder op het toneel. ,,Ja, dat was een inspiratiebron voor mij. Ze maakt heel toegankelijk en ook oprecht theater, dat dicht op de actualiteit zit. Dat wil ik ook. Nu is dit mijn verhaal, maar het zou ook het verhaal van iemand anders kunnen zijn. Nasrdin Dchar was ook een inspiratiebron. Hij maakte een prachtige solo over ja-zeggen en waarom het zo lang duurde eer hij zijn vrouw ten huwelijk vroeg.”
Ze heeft het stuk nu op twee plekken gespeeld. De lange uitvoering van een uur in Eindhoven en een korte versie in een tentje op festival Karavaan in Alkmaar. ,,We krijgen heel goede reacties. Of het allemaal echt is gebeurd, vragen mensen. Het is eigenlijk jeugdtheater, maar er komen zowel kinderen als volwassenen”, stelt Kowalewska vast. En ook veel in Nederland wonende Polen. ,,Die zeggen dat het stuk ook heel informatief is voor Polen die naar het westen willen komen. Daarom denken we er nu over een versie te maken met de Poolse vertaling erboven.”
Monika Kowalewska. © Monika Kowalewska
Ze wil met haar stuk ook aandacht vragen voor de Poolse cultuur. Een Pools koor uit Eindhoven zingt Poolse liederen. ,,Polen zijn in Nederland weinig zichtbaar. Van de Turkse en Marokkaanse cultuur zien we veel meer.”
Dichtbij Matki, De Nieuwe Vorst Tilburg op 18/6 21.30 uur, 19/6 16.30 en 20.30 uur. Ook Theaterfestival Boulevard Den Bosch, 3 & 4 aug. Muzerije/Babel, 19.30 uur.
https://www.bd.nl/tilburg-e-o/een-actri ... ~a5f79a44/