Meeslepende, kunstig vervlochten aanklacht van Olga Tokarczuk

Lech
Berichten: 4933
Lid geworden op: vr aug 19, 2011 12:30 pm

Meeslepende, kunstig vervlochten aanklacht van Olga Tokarczuk

Bericht door Lech » za mei 09, 2020 8:35 am

Meeslepende, kunstig vervlochten aanklacht van Olga Tokarczuk

De Poolse Olga Tokarczuk won in 2019 de Nobelprijs voor Literatuur. Nu is haar roman Jaag je ploeg over de botten van de doden vertaald.

Maarten Moll8 mei 2020, 16:04
Afbeelding
Jaag je ploeg over de botten van de doden speelt zich af in een afgelegen dorpje in het zuidwesten van Polen. BEELD GETTY IMAGES/500PX
Schitterende titel: Jaag je ploeg over de botten van de doden. Het is een vrije vertaling van een citaat van de Engelse dichter William Blake (1757-1827), die in The marriage of heaven and hell schreef: ‘Drive your cart and your plow over the bones of the dead.’

Jaag je ploeg over de botten van de doden is een roman van Olga Tokarczuk. Het is volgens de uitgeverij ‘een feministische ecothriller over gekte, de rechten van dieren en gemarginaliseerde mensen, en de hypocrisie van traditionele religie’.

De roman speelt zich af in een afgelegen dorpje in het zuidwesten van Polen. De ik-verteller is de teruggetrokken levende, excentrieke zestiger Janina Duszjenko. Ze is met horoscopen in de weer, bestudeert de dichter William Blake, poogt zo respectvol als mogelijk met de natuur om te gaan, en begint voor detective te spelen als eerst haar buurman sterft en daarna meerdere leden van de lokale jachtvereniging. Steeds ook worden er sporen van dieren gevonden. Zo wordt bij de buurman een hertenbotje in zijn keel ontdekt. Wat is hier aan de hand? Zijn de dieren in opstand gekomen? (Hier komen thriller en ecologie bij elkaar in een kunstig vervlochten aanklacht tegen de omgang met dieren).

Paddenstoelenplukkers
Tokarczuk (58) ontving in 2019 de Nobelprijs voor Literatuur. Ze werd geprezen om haar ‘narratieve verbeeldingskracht die ze met encyclopedische passie gebruikt om het oversteken van grenzen als levensvorm weer te geven’. Wat dat ook mag betekenen.

In Jaag je ploeg (2009) blijft Tokarczuk dicht bij huis. De roman speelt zich voornamelijk af in het afgelegen dorpje. Haar stijl is uitbundig, ze strooit met humor (altijd belangrijk, lees over het bal van de paddenstoelenplukkers!), en haar manier van vertellen is meeslepend. Met een fabelachtig taalgevoel.

Die ‘encyclopedische passie’ en dat ‘oversteken van grenzen’ hebben vooral betrekking op de twee ‘grote’ boeken die Tokarczuk schreef: De rustelozen (2007, in 2011 vertaald) en De Jacobsboeken (2014, in 2019 vertaald). In die boeken – voor De rustelozen ontving ze in 2018 de Man Booker International Prize – onderzoekt ­Tokarczuk, uitvoeriger dan in Jaag je ploeg, de mens, zijn geschiedenis, en zijn leefwereld (het enigma van het leven, zou verheven kunnen zeggen). Waarmee Jaag je ploeg niet zomaar kan worden weggezet als een mindere Tokarczuk, of een instapmodel.

Afgezet been
In het heerlijk alle kanten uitwaaierende De ­rustelozen laat ze de mens zichzelf onderzoeken, letterlijk en figuurlijk. Zo is er het schitterende verhaal van de Nederlandse anatoom Philip Verheyen, die zijn afgezette been bewaarde om het te bestuderen en te ontleden (hij schreef ook brieven aan zijn geamputeerde been). “Elk lichaam moet zich aanpassen aan de wereld, het heeft geen ander keuze,” zegt een personage. Wat misschien wel het credo is voor al het werk van Tokarczuk.

Liet Tokarczuk in Jaag je ploeg haar hoofdpersonage zich met William Blake bezighouden, in het ruim 900 pagina’s tellende De Jacobsboeken onderzoekt ze zelf, in de persoon van de allesziende Jenta, het leven van de Pools-Joodse sekteleider Jacob Frank (1726-1791), die in het achttiende-eeuwse Centraal-Europa verkondigt dat hij de nieuwe Messias is. Een vergeten man, en een weggestopt hoofdstuk uit de Poolse geschiedenis. De man en de geschiedenis worden door Tokarczuk weer tot leven gebracht. Tot ongenoegen overigens van rechts-extremistische Polen (waaronder de regerende partij PiS), die de publicatie van dit verhaal over integratie en assimilatie niet konden rijmen met hun idee van het homogene, nationalistische Polen en hoe zij graag zien hoe hun geschiedenis beschreven wordt. Ze werd uitgemaakt voor landverrader en moest worden beveiligd. Niet veel later won Olga Tokarczuk de Nobelprijs.

Afbeelding
Vertaald door Charlotte Pothuizen en Dirk Zijlstra, De Geus, €22,50, 304 blz.


https://www.parool.nl/kunst-media/meesl ... e=copylink

Plaats reactie