maandag 6 augustus 2012
Op 1 juni tekende de Poolse president een wet waardoor de pensioenleeftijd voor mannen en vrouwen wordt opgetrokken tot 67 jaar. Deze 'hervorming' verhoogt de leeftijd voor mannen van 65 en voor vrouwen van 60 jaar tot 67 jaar voor iedereen. Het initiatief voor de maatregel komt van premier Donald Tusk van het neoliberale Burgerplatform (PO). Van bij het begin was er een grote meerderheid van de bevolking – 80% volgens peilingen – tegen de maatregel.
Kacper Pluta, Alternatywa Socjalistyczna (CWI Polen)
Het verhogen van de pensioenleeftijd komt vooral voor de slechtst betaalde en zwaarste jobs hard aan. Volgens een onderzoek van de Europese Commissie haalt 40% van de Poolse mannen de pensioenleeftijd niet. De levensverwachting bedraagt 71 jaar voor mannen en 78 jaar voor vrouwen. Voor vrouwen betekent de maatregel dat ze zeven jaar langer moeten werken. In een aantal sectoren, zoals de spoorwegen, moeten vrouwen zelfs 12 jaar langer werken dan wat in 2009 gold.
Het herinvoeren van het kapitalisme heeft destijds het lot van vrouwen al een pak moeilijker gemaakt door de omvang van de onbetaalde huiselijke arbeid op te voeren. Dat gebeurde door de afbouw van de zorginfrastructuur. Nu komt er nog eens een aanval op de pensioenleeftijd bovenop. Deze aanval komt er op een ogenblik dat de arbeidsvoorwaarden al zwaar onder druk staan en het aantal ‘nepcontracten’ al fors is toegenomen.
De regering stelde een ‘compromis’ voor waarbij vrouwen op 62 en mannen op 65 op pensioen zouden kunnen als ze ermee instemmen om 50% van hun pensioen te verliezen. En dat terwijl het Poolse pensioen gemiddeld ongeveer 300 euro bedraagt en de laagste pensioenen amper 190 euro per maand bedragen.
Het excuus voor deze harde aanval op de pensioenrechten is de ‘demografische ontwikkeling’ en een tekort aan middelen voor de sociale zekerheid. De kapitalistische regeringen doen niets aan de structurele werkloosheid waardoor zowat twee miljoen werklozen geen bijdragen aan de sociale zekerheid betalen. Het argument dat we allemaal ouder worden en dus langer moeten werken, dient enkel als propaganda. De echte reden voor de neoliberale aanval op de pensioenen in Polen en andere landen is de logica van het tevreden stellen van de ‘markten’ door de verliezen als gevolg van de crisis te collectiviseren en tegelijk de concurrentie tussen de werkenden te vergroten.
In een reactie op de geplande pensioenhervorming begon Piotr Duda van de vakbond Solidariteit een campagne tegen de verhoging van de pensioenleeftijd. Duda werd in 2010 vakbondsvoorzitter omdat hij een militante positie innam in de regio Silezië en omdat hij beloofde een einde te zullen maken aan het politieke cliëntelisme van de vakbond (waarbij de politieke steun van de vakbond werd toegekend op basis van bepaalde toegevingen). Het succes van Solidariteit zou voortaan gebaseerd zijn op de eigen macht aan de onderhandelingstafel. Op een paar weken tijd verzamelde de vakbond twee miljoen handtekeningen voor de eis van een referendum rond de vraag: “Ben je voor het optrekken van de pensioenleeftijd?”.
Op 30 maart stemde het Lagerhuis Sejm over een voorstel voor het referendum. Duizenden leden van Solidariteit betoogden aan het parlement. Het voorstel tot referendum werd weg gestemd door de meerderheidspartijen (de neoliberale PO en de Poolse Volkspartij PSL die al in vier regeringen zat sinds 1989). In de discussie haalde de premier hard uit naar Duda van Solidariteit. De nieuwe partij Palikot Beweging (RP) stemde ook tegen het voorstel tot referendum.
RP is een afsplitsing van de PO onder leiding van voormalig parlementslid Janusz Palikot, een zakenman en groot voorstander van de vrije markt. Palikot verzette zich tegen het rechtse conservatisme van de PO en zocht aansluiting bij een aantal gekende linkse figuren (onder meer uit de holebibeweging of de vrouwenbeweging). Hij verzamelde deze figuren onder een vlag van antiklerikalisme en voor de deregulering van de economie. Na zijn verkiezingssucces in 2011 bracht de partij een reeks slogans naar voor waarbij het een divers publiek van links tot liberale en rijke zakenlui wilde aantrekken. De partij heeft slogans tegen oorlog en voor een socialer beleid, met zelfs eisen voor de uitbreiding van overheidsbedrijven en de afschaffing van werkloosheid. Maar in de eerste test van klassenstrijd toonde de partij meteen haar ware aard. Leden van RP stemden tegen het voorstel tot referendum en keurden de verhoging van de pensioenleeftijd goed. Slechts 3 van de 43 parlementsleden gingen tegen de regeringsvoorstellen in. In de debatten ging Palikot volledig mee met het antivakbondskamp.
De oppositie van de regeringsplannen kwam van de conservatief-nationalistische Orde en Gerechtigheidspartij (PiS) en de voormalige sociaaldemocratische Democratisch Linkse Alliantie (SLD). De leiders van deze partijen namen deel aan het vakbondsprotest. Maar toen de PiS zelf in de regering zat tussen 2005 en 2007 gingen de belastingen voor de rijksten naar beneden terwijl de minister van financiën een uitgesproken voorstander van het neoliberalisme was. De rechtse partij verdedigde het privatiseren van de pensioenen via pensioenfondsen waarmee het financiekapitaal hoogdagen kon beleven. De leider van de SLD, voormalig premier Leszek Miller, werd vooral berucht door de steun die de regering onder zijn leiding tussen 2001 en 2004 gaf aan het neoliberale privatiseringsbeleid en voor zijn steun aan de oorlog in Irak. Het economisch beleid van de SLD-regering omvatte een mislukte poging om de pensioenleeftijd te verhogen.
De vakbondsleiders Duda van Solidariteit en Guz van OPZZ gingen verbaal in tegen de verhoging van de pensioenleeftijd en kondigden aan te “vechten tot de wet is verdwenen”. Er werd zelfs over een algemene staking gesproken. Maar er was geen actieplan waarmee de strijd tegen de regering kon worden gevoerd.
Er waren een reeks protestacties: vrouwen van de bonden OPZZ en FZZ uit de scholen, ziekenhuizen en supermarkten organiseerden op 22 maart een betoging met 500 aanwezigen. Op 30 maart volgde een betoging van Solidariteit met enkele duizenden aanwezigen en kleine delegaties van de andere vakbonden. In de eerste week van mei organiseerden honderden activisten van Solidariteit een continue piket aan de kantoren van de premier. Er werd een ‘tentenkamp’ opgezet. Het hoogtepunt van dit protest kwam er op 11 mei, de dag het Lagerhuis van het parlement over de verhoging van de pensioenleeftijd stemde.
De symbolische geste om vakbondsvertegenwoordigers de toegang tot het parlement (en de publiekstribune) te ontzeggen, leidde tot woede onder de betogers. Toen de parlementsleden voor de verhoging van de pensioenleeftijd stemden, vormden de betogers een menselijke ketting om de parlementsleden te ‘arresteren’. Piketten van mijnwerkers en dokwerkers blokkeerden de uitgang van het parlement waardoor die enkele uren vastzaten omdat de politie, die ook kwaad was omdat zij eveneens onder de maatregelen vallen, toekeek zonder op te treden. Er was een wanhopige en onsuccesvolle poging om de piketten te bestormen met leden van de rechtse PO en de oppositiepartij RP. Deze actie toonde in welke mate de parlementsleden iedere voeling met de realiteit hebben verloren.
Na de actie volgde in de gevestigde media een offensief tegen de vakbonden. Zelfs een aantal voormalige ‘linkse’ figuren gingen in tegen de actie aan het parlement. Lech Walesa, de voormalige president en voormalige vakbondsleider, verklaarde zelfs dat er met geweld moest opgetreden worden tegen de arbeiders. Er waren tal van oproepen van zogenaamd democratische politici die politierepressie en beperkingen voor het recht op actievoeren eisten. Daarnaast was er een stortvloed van al dan niet vulgaire beledigingen tegen de vakbonden.
Er waren een reeks lokale vakbondsacties (onder meer in Katowice en Lublin) en acties van OPZZ en Solidariteit aan het presidentieel paleis. Toen de president de wet ondertekende, stonden er buiten enkele honderden mijnwerkers, staalarbeiders en bouwvakkers te protesteren.
De vakbondsleiding had geen plan waarmee de strijd tot een overwinning kon komen. Vanaf 30 maart was het nochtans bijzonder duidelijk dat er geen ernstige ‘dialoog’ met de regering zou komen en dat de regering niet van haar plannen zou afwijken. De leiders van Solidariteit beloofden om tot het einde te strijden, maar ze ondernamen geen concrete stappen daartoe. Na 30 maart werd twee weken gewacht vooraleer er een nieuwe actie kwam. Ondanks de brede publieke steun voor acties (een peiling gaf aan dat het vertrouwen in Solidariteit sterk was toegenomen met 40% van de bevolking die de vakbond positief evalueerde, het hoogste cijfer in 13 jaar), waren er geen brede mobilisaties of voorbereidingen voor een algemene staking. De grootste betoging was er een met enkele duizenden aanwezigen, terwijl een betoging in 2008 tegen de afschaffing van speciale pensioenrechten voor een specifieke categorie van bedienden (die ongeveer een miljoen mensen omvatte) tussen de 30.000 en de 50.000 aanwezigen trok. De vakbondsleiders lieten een hele reeks mogelijkheden voorbijgaan om tot een algemene staking op te roepen. Dat had gekund bij de stemming in de Sejm, de Senaat of de ondertekening van de wet door de president. Het gebrek aan een degelijke campagne heeft geleid tot een desastreus resultaat voor de arbeidersbeweging. De nederlaag in de strijd voor de pensioenrechten kan leiden tot een verdere desintegratie en demoralisatie van de arbeidersorganisaties in Polen.
Socialistisch Alternatief, onze zusterorganisatie in Polen, verdedigde de noodzaak van een vastberaden strijd van de arbeidersbeweging. We eisten dat er een datum zou geprikt worden voor de 24-urenstaking. In onze krant hebben we de afgelopen maanden heel wat aandacht gehad voor de pensioenstrijd. Bij verschillende acties hebben we 200 exemplaren van onze krant verkocht. We stelden dat een algemene staking een erg machtig wapen kan zijn voor de arbeidersklasse. Enkel door dit wapen in te zetten kunnen we bredere lagen van jongeren en werkenden die niet bij de vakbond betrokken zijn in de strijd actief krijgen en de regering stoppen.
De vakbondsleiders verklaarden dat ze de strijd zullen voortzetten, maar het vertrouwen van de werkenden is beperkt. Als er niet onmiddellijk een 24-urenstaking wordt uitgeroepen, zal dat nog meer het geval zijn. Het idee van zo’n staking werd enthousiast onthaald waar we het naar voor brachten. Maar de vakbondsleiding doet er niets mee. Het zal nodig zijn dat we aan de basis netwerken van strijdbare syndicalisten opzetten om ook binnen de vakbonden de strijd aan te gaan en de druk voor consequente mobilisaties kunnen versterken.
De vakbondsleiding faalt in de test van het verzet tegen de pensioenhervorming. De heersende klasse zal ongetwijfeld willen voortbouwen op haar succes om in het najaar nieuwe aanvallen in te zetten, bijvoorbeeld op de pensioenrechten van de mijnwerkers en boeren (die een apart sociale zekerheidsstelsel kennen) of met nieuwe aanvallen op het onderwijs en de gezondheidszorg. In de strijd die voor ons ligt, zullen we nood hebben aan strijdbare organisaties met een duidelijk actieplan en een socialistisch alternatief dat ingaat tegen de valse ‘oplossingen’ van het kapitalisme en het nationalisme.
http://www.socialisme.be/lsp/archief/20 ... polen.html