EU moet Polen en Hongarije onder druk zetten

[bertvaneck]

Premium Corner
EU moet Polen en Hongarije onder druk zetten




Zonder rechtsstaat en democratie zouden een markt en een munt niet lang overleven. Zonder deze twee waarden is zakendoen immers een hachelijke onderneming. In Artikel 2 van het Verdrag van Maastricht (1992) worden deze twee gemeenschappelijke waarden expliciet genoemd.


De Europese Commissie zal er dus op moeten toezien dat alle – dus ook de Oost-Europese – lidstaten die waarden respecteren. Aangezien die lidstaten jaarlijks miljarden euro’s steun krijgen, heeft Brussel een machtig wapen in handen om Oost-Europa aan zijn verplichtingen te houden.


In eerdere Europese verdragen werd nauwelijks gerept over gemeenschappelijke waarden. Toch stond het integratieproject niet alleen in het teken van welvaart. De Europese Gemeenschap van Kolen en Staal zou begin jaren vijftig nooit tot stand zijn gekomen zonder de noodzaak om de twee historische erfvijanden Frankrijk en Duitsland te verzoenen.

Toetreding van Oost-Europese landen

Bij de uitbreiding van de Europese Gemeenschap kwam daar een nieuw argument bij. Na de toetreding van Griekenland (1981) en later Spanje en Portugal (1986), moesten de prille democratieën daar worden gesteund. Dat is gelukt: de kolonels­regimes zijn er niet teruggekeerd.

Ook de toetreding van Oost-Europese landen tot de Europese Unie had niet alleen met economische overwegingen te maken. Er bestond wel degelijk culturele verwantschap. Had Mozart zijn grootste triomfen niet in Praag gevierd? Er bestond eveneens de behoefte om de landen die zo hadden geleden onder het juk van de Sovjet-Unie bij te staan. Voor die landen zelf had de toetreding ook een veiligheidsaspect: nooit meer zouden de Russen in hun land de dienst uitmaken.

Tragisch genoeg is het met de Oost-Europese lidstaten anders gelopen dan velen hadden gehoopt. Deze landen kennen namelijk een andere geschiedenis dan West-Europa. De strijd met het Ottomaanse Rijk is er onderdeel van de volksziel. Het feodalisme heeft er langer bestaan en de Verlichting minder wortel geschoten. Het nazisme, fascisme en communisme gaven de ontwikkeling van rechtsstatelijke waarden geen kans.



Lees ook: Polen trekt zich niets aan van ‘politieke dictaten Brussel’

Tolereer ondermijning onafhankelijke rechtspraak niet

Vanuit een historisch perspectief is het niet zo vreemd dat Oost-Europese lidstaten, vanwege hun strijd met de Ottomanen, geen vluchtelingen uit moslimlanden willen opnemen. Hun geschiedenis verklaart ook waarom rechtsstatelijke waarden zomaar in het gedrang kunnen komen.

Zowel in Hongarije als in Polen probeert de politiek de greep op de rechtspraak te vergroten. In Polen probeert de regering deze aanpak te rechtvaardigen met het argument dat de rechtspraak nog te veel wordt beïnvloed door communistische rechters. Maar dit is een gelegenheidsargument dat een niet-rechtsstatelijk beleid probeert goed te praten. In de Verenigde Staten heeft de politiek ook invloed op de benoeming van rechters, maar Polen en Hongarije gaan veel verder. Het geeft geen pas om de president een rol te laten spelen bij de Raad van State, zoals in Polen gebeurt. En de minister van Justitie hoort niet de bevoegdheid te hebben om voorzitters van rechtbanken te benoemen en te ontslaan.



Lees ook: Timmermans laat weerbarstige Polen niet los

Een Europese Unie (EU) die de waardengemeenschap serieus neemt, kan een ondermijning van de onafhankelijkheid van de rechtspraak in sommige lidstaten eenvoudigweg niet tolereren. Eurocommissaris Frans Timmermans heeft dan ook terecht gedreigd om de lidstaten te verzoeken Polen tijdelijk zijn stemrecht te ontnemen.

Geloofwaardigheid van de EU

Dat dreigement van Timmermans heeft tot veel kritiek geleid. Velen vrezen dat door te dreigen de Oost-Europese regeringen alleen maar meer hun hakken in het zand zullen zetten. Die redenering gaat eraan voorbij dat deze landen wel degelijk onder druk kunnen worden gezet met een dreiging om te korten op de miljarden die zij ontvangen uit Brussel.


De geloofwaardigheid van de EU als waardengemeenschap staat
op het spel

Hongarije is een mooi voorbeeld. Het land ontvangt jaarlijks 6 miljard euro. Onrechtmatig gebruik van die steun in regeringskringen kwam pas laat boven water, vanwege de persbreidel. Het Europees Parlement wil een onderzoek instellen, maar de Hongaarse regering weigert mee te werken.

De geloofwaardigheid van de EU als waardengemeenschap staat op het spel. Als de Oost-Europese regeringen volharden in hun dwalingen, hebben de andere lidstaten geen andere keus dan hun het stemrecht te ontnemen.