Poolse rechters weigeren hun ambt neer te leggen
Geplaatst: wo jul 04, 2018 4:46 am
Poolse rechters weigeren hun ambt neer te leggen
Democratie
Ekke Overbeek– 12:18, 3 juli 2018
Ook zondag werd in Warschau geprotesteerd tegen de wet die meer dan een derde van de rechters van het hooggerechtshof raakt. © AP
De Poolse regering vergroot haar controle over de rechterlijke macht, tot aan het hooggerechtshof toe. De rechters verzetten zich tegen het 'anticommunisten'-besluit van regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid.
Met een onderzoekende blik loopt Mariusz Malinowski door het straatje achter het imposante gebouw van het hooggerechtshof. Hij maakt een praatje met de bewakers: "Gaat mevrouw Gersdorf hierlangs naar binnen?" Malinowski runt een tv-kanaal op internet en wil weten waar morgenochtend de camera moet staan om het wereldnieuws te scoren: 'Voorzitter Pools hooggerechtshof komt het hof niet binnen'. "Ik ben benieuwd hoe ze haar gaan tegenhouden", zegt hij met een grote grijns.
De ambtstermijn van Malgorzata Gersdorf loopt af op 30 april 2020. Zes jaar, dat staat heel precies in de grondwet. Maar regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) laat zich daar niets aan gelegen liggen. Morgen treedt een wet in werking die alle rechters van het hof met pensioen stuurt als ze 65 jaar of ouder zijn. Dat raakt 27 van de 74 rechters.
Oude rechters eruit, nieuwe erin
Het is dezelfde manoeuvre die de Hongaarse premier Viktor Orbàn toepaste om de hoogste rechtbank in zijn land onder controle te krijgen. Oude rechters eruit, nieuwe, door de regering benoemde, erin. Maar in Polen lijkt dat niet zo gladjes te gaan.
Gisteren kondigde de Europese Commissie aan naar het hof in Luxemburg te stappen als Warschau niet binnen een maand de omstreden wet aanpast. De commissie beroept zich op artikel 19 van het Europees Verdrag dat lidstaten verplicht tot 'effectieve juridische bescherming van Europese wetgeving'.
Maar het belangrijkste is dat de meeste rechters van het hooggerechtshof op het laatste moment hebben besloten zich te verzetten. Vorige week donderdag verklaarden ze hun ambt niet neer te leggen.
"Rechters zijn de eerste grote hindernis die PiS tegenkomt", zegt Bartlomiej Starosta hoopvol. "Als ze steun krijgen van andere rechters en van de samenleving, dan kunnen we het hof redden."
Harde kern
Zelf is hij rechter in een plaatselijke rechtbank in Sulecin, een stadje ruim vierhonderd kilometer van Warschau. Hij is naar de hoofdstad gereden om namens Iustitia, de vereniging van rechters, de demonstranten voor het hooggerechtshof een hart onder de riem te steken. Iedere avond staan ze er, een harde kern van een paar honderd mensen. De verwachting is dat de menigte in Warschau vandaag zal aangroeien tot vele duizenden.
Zij geloven geen woord van het regeringsverhaal dat de rechterlijke macht moet worden gezuiverd van communisten.
"De gemiddelde leeftijd van Poolse rechters ligt rond de veertig", aldus Starosta, die daar ironisch aan toevoegt: "Ik ben 43, dus ja, ik beken dat ik iets met het communisme te maken had: ik was een kind."
Premier Mateusz Morawiecki noemde rechters in Krakau 'een georganiseerde groep misdadigers' zonder namen of bewijzen aan te dragen. Daar moest Frans Timmermans, vice-voorzitter van de Europese Commissie, maar eens naar kijken, meende de premier. Een partijgenote van hem pleitte in het parlement voor heropvoeding van rechters in kampen.
Terug naar het communisme
Rechter Starosta wijst op een paradox. De regering, die zegt te willen afrekenen met het communisme, wil in werkelijkheid terug naar die tijd. "De tijd dat de regerende partij alle macht controleerde: de uitvoerende, de wetgevende en de rechterlijke macht."
PiS bracht sinds zijn verkiezingsoverwinning in 2015 stap voor stap de rechterlijke macht onder zijn controle. De effecten zijn voelbaar, weet de rechter. "Er zijn nu al gevallen dat rechters door politici onder druk worden gezet." Het omgekeerde komt ook voor: rechters die doen wat de minister van justitie wil, bijvoorbeeld anti-regeringsactivisten veroordelen die door andere rechters zijn vrijgesproken, krijgen promotie. Dat gebeurde in het stadje Suwalki.
Rechter Starosta geeft toe dat hij bang is. "Elk woord kan tegen me worden gebruikt." Het nieuwe, door PiS geplande hooggerechtshof krijgt een 'kamer voor discipline' met vergaande bevoegdheden om rechters te straffen die de beroepsetiek schenden. Wat dat precies betekent, weet niemand. "Bijvoorbeeld het feit dat ik hier vanavond sta", zegt Starosta.
Hij heeft gezien hoe collega-rechters worden aangepakt als ze niet doen wat de minister wil. "Ik behandel duizend zaken per jaar. Mogelijkheden genoeg om spijkers op laag water te zoeken."
Unaniem verzet
Tot nu toe is er weinig animo om in de door PiS aangestuurde instituties plaats te nemen. Starosta denkt dat dat niet zal veranderen. "Maximaal vijf procent van de rechters maakt geen bezwaar." Hij baseert zich op reacties van rechtbanken overal in het land, waar de minister van justitie zijn eigen mensen benoemd tot voorzitters. Dat kan op basis van een wet die vorig jaar werd aangenomen. "Het verzet van rechters is bijna unaniem."
Daarom heeft PiS de eisen om rechter van het hooggerechtshof te worden drastisch verlaagd. Officieren van justitie, advocaten, rechters in lage rechtbanken, juridische adviseurs, iedereen die veertig is en tien jaar iets in de rechterlijke macht heeft gedaan, mag solliciteren.
En wie bereid is zitting te nemen in de nieuwe 'kamer van discipline' krijgt nog eens 40 procent toeslag op zijn salaris. Starosta: "Gewoon omkoperij."
Democratie
Ekke Overbeek– 12:18, 3 juli 2018
Ook zondag werd in Warschau geprotesteerd tegen de wet die meer dan een derde van de rechters van het hooggerechtshof raakt. © AP
De Poolse regering vergroot haar controle over de rechterlijke macht, tot aan het hooggerechtshof toe. De rechters verzetten zich tegen het 'anticommunisten'-besluit van regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid.
Met een onderzoekende blik loopt Mariusz Malinowski door het straatje achter het imposante gebouw van het hooggerechtshof. Hij maakt een praatje met de bewakers: "Gaat mevrouw Gersdorf hierlangs naar binnen?" Malinowski runt een tv-kanaal op internet en wil weten waar morgenochtend de camera moet staan om het wereldnieuws te scoren: 'Voorzitter Pools hooggerechtshof komt het hof niet binnen'. "Ik ben benieuwd hoe ze haar gaan tegenhouden", zegt hij met een grote grijns.
De ambtstermijn van Malgorzata Gersdorf loopt af op 30 april 2020. Zes jaar, dat staat heel precies in de grondwet. Maar regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) laat zich daar niets aan gelegen liggen. Morgen treedt een wet in werking die alle rechters van het hof met pensioen stuurt als ze 65 jaar of ouder zijn. Dat raakt 27 van de 74 rechters.
Oude rechters eruit, nieuwe erin
Het is dezelfde manoeuvre die de Hongaarse premier Viktor Orbàn toepaste om de hoogste rechtbank in zijn land onder controle te krijgen. Oude rechters eruit, nieuwe, door de regering benoemde, erin. Maar in Polen lijkt dat niet zo gladjes te gaan.
Gisteren kondigde de Europese Commissie aan naar het hof in Luxemburg te stappen als Warschau niet binnen een maand de omstreden wet aanpast. De commissie beroept zich op artikel 19 van het Europees Verdrag dat lidstaten verplicht tot 'effectieve juridische bescherming van Europese wetgeving'.
Maar het belangrijkste is dat de meeste rechters van het hooggerechtshof op het laatste moment hebben besloten zich te verzetten. Vorige week donderdag verklaarden ze hun ambt niet neer te leggen.
"Rechters zijn de eerste grote hindernis die PiS tegenkomt", zegt Bartlomiej Starosta hoopvol. "Als ze steun krijgen van andere rechters en van de samenleving, dan kunnen we het hof redden."
Harde kern
Zelf is hij rechter in een plaatselijke rechtbank in Sulecin, een stadje ruim vierhonderd kilometer van Warschau. Hij is naar de hoofdstad gereden om namens Iustitia, de vereniging van rechters, de demonstranten voor het hooggerechtshof een hart onder de riem te steken. Iedere avond staan ze er, een harde kern van een paar honderd mensen. De verwachting is dat de menigte in Warschau vandaag zal aangroeien tot vele duizenden.
Zij geloven geen woord van het regeringsverhaal dat de rechterlijke macht moet worden gezuiverd van communisten.
"De gemiddelde leeftijd van Poolse rechters ligt rond de veertig", aldus Starosta, die daar ironisch aan toevoegt: "Ik ben 43, dus ja, ik beken dat ik iets met het communisme te maken had: ik was een kind."
Premier Mateusz Morawiecki noemde rechters in Krakau 'een georganiseerde groep misdadigers' zonder namen of bewijzen aan te dragen. Daar moest Frans Timmermans, vice-voorzitter van de Europese Commissie, maar eens naar kijken, meende de premier. Een partijgenote van hem pleitte in het parlement voor heropvoeding van rechters in kampen.
Terug naar het communisme
Rechter Starosta wijst op een paradox. De regering, die zegt te willen afrekenen met het communisme, wil in werkelijkheid terug naar die tijd. "De tijd dat de regerende partij alle macht controleerde: de uitvoerende, de wetgevende en de rechterlijke macht."
PiS bracht sinds zijn verkiezingsoverwinning in 2015 stap voor stap de rechterlijke macht onder zijn controle. De effecten zijn voelbaar, weet de rechter. "Er zijn nu al gevallen dat rechters door politici onder druk worden gezet." Het omgekeerde komt ook voor: rechters die doen wat de minister van justitie wil, bijvoorbeeld anti-regeringsactivisten veroordelen die door andere rechters zijn vrijgesproken, krijgen promotie. Dat gebeurde in het stadje Suwalki.
Rechter Starosta geeft toe dat hij bang is. "Elk woord kan tegen me worden gebruikt." Het nieuwe, door PiS geplande hooggerechtshof krijgt een 'kamer voor discipline' met vergaande bevoegdheden om rechters te straffen die de beroepsetiek schenden. Wat dat precies betekent, weet niemand. "Bijvoorbeeld het feit dat ik hier vanavond sta", zegt Starosta.
Hij heeft gezien hoe collega-rechters worden aangepakt als ze niet doen wat de minister wil. "Ik behandel duizend zaken per jaar. Mogelijkheden genoeg om spijkers op laag water te zoeken."
Unaniem verzet
Tot nu toe is er weinig animo om in de door PiS aangestuurde instituties plaats te nemen. Starosta denkt dat dat niet zal veranderen. "Maximaal vijf procent van de rechters maakt geen bezwaar." Hij baseert zich op reacties van rechtbanken overal in het land, waar de minister van justitie zijn eigen mensen benoemd tot voorzitters. Dat kan op basis van een wet die vorig jaar werd aangenomen. "Het verzet van rechters is bijna unaniem."
Daarom heeft PiS de eisen om rechter van het hooggerechtshof te worden drastisch verlaagd. Officieren van justitie, advocaten, rechters in lage rechtbanken, juridische adviseurs, iedereen die veertig is en tien jaar iets in de rechterlijke macht heeft gedaan, mag solliciteren.
En wie bereid is zitting te nemen in de nieuwe 'kamer van discipline' krijgt nog eens 40 procent toeslag op zijn salaris. Starosta: "Gewoon omkoperij."