Poolse staatsenergiebedrijven halen pagina uit Brexit-playbook met anti-EU-campagne
Poolse staatsenergiebedrijven hebben een van de grootste desinformatiecampagnes in de recente geschiedenis van Polen opgezet, in een poging de EU de schuld te geven van de stijgende elektriciteitskosten. Maar net als bij de beruchte ”Brexit-bus” lijkt het tegengaan van de verstoringen ze alleen maar verder te verspreiden.
Het begon met een gloeilamp. Een vereenvoudigde, direct herkenbare vorm, verdeeld in twee delen. Het bovenste deel is blauw, met een cijfer van 60% omringd door de 12 gouden sterren van de EU. Het onderste deel, dat de overige 40% vertegenwoordigt, is grijs.
Op het bord staat: “De klimaatbijdrage van de Europese Unie bedraagt maar liefst 60% van de kosten voor de productie van energie.” Om het punt nog duidelijker te maken, bevat het blauwe vak hieronder een vergelijking. “EU-klimaatbeleid = dure energie, hoge prijzen.”
Deze eenvoudige boodschap is nu waarschijnlijk door bijna iedereen in Polen gezien. In elke Poolse stad zijn billboards met de gloeilamp te zien, soms meerdere naast elkaar. De advertentie komt op nieuwswebsites, in kranten en op televisie. Miljoenen mensen ontvingen een soortgelijke gloeilamp samen met hun elektriciteitsrekening.
De campagne werd formeel georganiseerd door een consortium van Poolse elektriciteitscentrales, TGPE. Maar slechts vijf van de 12 bedrijven die in die organisatie vertegenwoordigd waren, droegen financieel bij. Ze zijn allemaal staatseigendom en worden gecontroleerd door mensen met sterke banden met de overheid.
Aanvankelijk waren de bedrijven niet bereid om details over de financiering van de campagne te delen, maar uit onderzoeksrapporten door Wirtualna Polska bleek dat de totale kosten meer dan 12 miljoen zloty (€ 2,6 miljoen) bedroegen, een cijfer dat later werd bevestigd door de TGPE.
Ook bleek al snel dat de campagne in ieder geval gecoördineerd was met de overheid. Politici van de regerende coalitie hebben publiekelijk het cijfer van de gloeilamp gebruikt om de EU de schuld te geven van stijgende elektriciteitsprijzen.
In feite suggereren berichten van zowel Wirtualna Polska als Gazeta.pl dat de campagne is bedacht door het ministerie van staatsactiva, dat de staatsenergiebedrijven controleert. Bronnen binnenin geven aan dat het hoge functionarissen van het ministerie waren die aandrongen op de anti-EU-hoek, bijvoorbeeld door de vlag aan de gloeilamp toe te voegen.
Drie niveaus van manipulatie
De campagne kreeg veel kritiek van energie-experts, factcheckers en politici van de oppositie. Verschillende commentatoren wezen op overeenkomsten met elementen van de Vote Leave-campagne in het VK voorafgaand aan het Brexit-referendum in 2016, die ook leidde tot verkeerde informatie over de kosten van het EU-lidmaatschap.
Hoewel noch Poolse energiebedrijven, noch de regering openlijk pleiten voor "Polexit" van de EU, lijken hun manipulatietechnieken opvallend veel op die van de beruchte "Brexit-bus". Beide campagnes gebruikten misleidende cijfers, suggereerden onmogelijke alternatieven en lieten de context volledig weg.
Laten we beginnen met de cijfers. De Vote Leave-bus beweerde dat het VK elke week 350 miljoen pond naar de EU stuurde. Deze bewering is door de UK Statistics Authority bekritiseerd als "een duidelijk misbruik van officiële statistieken". Het bedrag van £ 350 miljoen vertegenwoordigt wat het VK zou hebben betaald als het niet voor de korting was - een korting die wordt toegepast op de Britse lidmaatschapsbijdrage.
Evenzo is het 60%-cijfer dat op de gloeilamp wordt weergegeven, alleen waar in een zeer enge, technische zin. Het is het aandeel van de EU-emissierechten in de kosten van de productie van elektriciteit voor de elektriciteitscentrales.
Dit is misleidend voor consumenten, omdat de kosten van elektriciteitsproductie slechts een deel zijn van wat mensen daadwerkelijk aan hun energierekening betalen. Met verschillende belastingen, vergoedingen en distributiekosten daalt het aandeel van EU-emissierechten in de uiteindelijke elektriciteitsprijs tot 23%, blijkt uit berekeningen van onafhankelijke denktank Forum Energii.
Het tweede niveau van manipulatie betreft de implicatie van de campagne. De Vote Leave-bus verklaarde dat het bespaarde geld op het EU-lidmaatschap in plaats daarvan kon worden besteed aan de National Health Service (NHS).
Maar in werkelijkheid was het simpelweg niet mogelijk om het geld dat werd besteed aan bijdragen aan de EU-begroting ergens anders heen te leiden, omdat de Brexit een einde maakte aan de door de EU gefinancierde programma's voor innovatie, infrastructuur en landbouw die moesten worden vervangen door de Britse begrotingsuitgaven.
De implicatie van de gloeilampcampagne is ingewikkelder. De billboards leggen de schuld voor de hogere energieprijzen bij de EU, maar bieden geen oplossing. Polen kan de bepalingen van het EU-klimaatbeleid, dat tot stand komt via een wetgevingsproces tussen het Europees Parlement en de lidstaten die in de Raad van de EU zijn vertegenwoordigd, niet eenzijdig afwijzen.
De enige manier voor de energiebedrijven om te voorkomen dat ze emissierechten kopen, zou zijn als Polen de EU verlaat. In een dergelijk scenario zouden de energieprijzen echter een klein probleem zijn in vergelijking met de economische ineenstorting die deze stap met zich mee zou brengen. Bovendien zijn de energieprijzen ook buiten de EU gestegen: bijvoorbeeld in het VK zelf, waar de energierekening van huishoudens in april met een record van 54% zal stijgen.
Ten slotte is het derde niveau van manipulatie het weglaten van de context en het kaderen van het debat. Het grootste succes van de Brexit-bus was het omleiden van het publieke debat naar een beperkt gebied van budgettaire kosten en baten van het EU-lidmaatschap. Het negeerde volledig alle andere gebieden waar de voordelen van het lidmaatschap van de EU opwegen tegen de kosten, zoals deelname aan de interne markt, vrij verkeer of populaire pan-Europese programma's zoals Erasmus.
De gloeilampencampagne negeert context op meerdere niveaus. Het geld dat energiebedrijven betalen voor emissierechten wordt niet geïnd door de Europese Commissie, maar door lidstaten. Alleen al in 2021 won het Poolse budget 25 miljard zloty (5,6 miljard euro) door emissierechten te verkopen.
Dit geld wordt deels gebruikt om investeringen in schone energie te financieren; milieu-ngo's bekritiseren de regering echter vanwege een gebrek aan transparantie op dat gebied. Door de hoge energieprijzen konden kolencentrales in Polen ook recordwinstmarges behalen, zo ontdekte Instrat, een denktank.
Bovendien is de reden waarom Poolse energiebedrijven zoveel betalen voor emissierechten hun hoge CO2-emissieniveaus. Polen heeft verreweg het hoogste aandeel steenkool in de energiemix van alle EU-landen – ongeveer 70% – wat het resultaat is van decennia van nalatigheid door opeenvolgende regeringen, waaronder de huidige.
Een ander aspect dat volledig genegeerd wordt door de gloeilampencampagne is de reden waarom energiebedrijven in de eerste plaats emissierechten moeten kopen, namelijk het bestrijden van klimaatverandering.
De regeling is het belangrijkste instrument om de uitstoot van de EU in overeenstemming te brengen met de doelstelling van klimaatneutraliteit voor het midden van de eeuw, die nodig is om de wereld een kans te geven de meest catastrofale effecten van klimaatverandering te voorkomen. Het puur op energiekosten richten van het publieke debat is gunstig voor de energiebedrijven die de klimaatcatastrofe de afgelopen decennia grotendeels hebben genegeerd.
Zal de pushback werken?
De Vote Leave-bus was krachtig omdat de boodschap onmiddellijk begrijpelijk was, maar elke poging om deze te ontmaskeren vereiste lange uitleg. Elke keer dat iemand probeerde uit te leggen waarom de verklaring feitelijk onjuist of in het algemeen manipulatief was, werd de boodschap alleen maar naar voren geschoven. In die zin heeft de gloeilampencampagne al gewonnen - de boodschap is door vrijwel iedereen in Polen gezien.
Desondanks hebben tientallen organisaties, publieke figuren en mediaorganisaties verschillende strategieën gebruikt om de verkeerde informatie over gloeilampen te bestrijden.
De door Forum Energii opgestelde ontmaskering die hierboven is aangehaald, is opgepikt door meerdere mediaorganisaties. De Europese Commissie antwoordde met een eigen ontmaskering en haar vice-voorzitter, Frans Timmermans, publiceerde een opiniestuk met de Poolse nieuwswebsite Onet waarin de misleidende campagneboodschap werd genoemd. Politici van de oppositie hebben aangekondigd dat ze juridische stappen zullen ondernemen tegen de organisatoren van de campagne.
Sommige NGO's hebben radicalere stappen gezet. Akcja Demokracja organiseerde een crowdfundingcampagne om billboards op te hangen met een al even misleidende gloeilamp en beweerde ten onrechte dat de overheid van Wet en Rechtvaardigheid (PiS) verantwoordelijk is voor 77% van de energiekosten.
In een daad van subversie hebben Greenpeace-activisten het grootste billboard voor gloeilampen in Warschau aangepast, waarbij de schuld voor de hoge energieprijzen op steenkool werd gelegd in plaats van op de EU.
De effecten van de gloeilampencampagne op de publieke opinie zullen moeilijk te meten zijn, maar door op zo'n grote schaal een anti-EU-hoek te gebruiken, zijn de Poolse regering en energiebedrijven een gevaarlijk pad ingeslagen.
Het zal er misschien niet toe leiden dat Polen de EU verlaat, maar het zal het conflict met Brussel nog erger maken. Het riskeert ook verdere vertraging van actie op het gebied van energietransitie in Polen, die al veel te laat is. Geen enkele hoeveelheid debunking en pushback zal die schade goedmaken.
https://notesfrompoland.com/2022/02/17/ ... -campaign/
