Yuri van Gelder deed het toen hij tijdens het WK Turnen op zijn kont terechtkwam. Heel voetbalminnend Nederland deed het toen Iniesta in de 116de minuut het enige doelpunt van de finale maakte in Zuid-Afrika. Maar ook Job Cohen deed het toen hij nipt de Tweede Kamerverkiezingen had verloren. Balen als een stekker! Als een wat? Als een stekker. Vreemd eigenlijk, een stekker.
Balen stekkers zo intensief dat we het als een extreme kunnen beschouwen? Balen stekkers überhaupt wel? Het is op zich al bijzonder dat er in de uitdrukking geen mens of die aan te pas komt. Nee, een levenloze stekker. En dan weten we nog niet eens wat voor elektrisch apparaat eraan verbonden is. Oud kan de uitdrukking in ieder geval niet zijn, het is niet zo dat ze in de middeleeuwen al spraken van een stekker. Of zijn er meerdere vormen van stekkers? Dat zoeken we even uit.
Het boek Nederlandse spreekwoorden, spreuken en zegswijzen biedt in ieder geval geen uitkomst. Zowel balen als stekker komt niet in de woordenlijst voor. Van Dale geeft in ieder geval wel twee definities van stekker. Namelijk, stekker1: stekel, doorn en stekker2: die in de aansluitdoos wordt gestoken. Die tweede kende ik wel, maar het is kennelijk ook een alternatief voor doorn of stekel. Best interessant, maar ik kan me niet voorstellen dat een stekel of doorn enorm baalt.
Als ik op zoek ga naar balen, kom ik in het woordenboek in ieder geval wel de uitdrukking tegen. ‘Balen als een stekker’ is dus in ieder geval een echte uitdrukking. De definitie: er meer dan genoeg van hebben. Waar het vandaan komt wordt jammer genoeg buiten beschouwing gelaten. Wel staat vermeldt dat ‘Balen als een stier’ dezelfde betekenis heeft. Balen als een stekker is waarschijnlijk een vernieuwde vorm van Balen als een stier.
Grappig. Als je baalt, dan betekent het dus dat je er meer dan genoeg van hebt. Balen hoeft helemaal niet negatief te zijn. Iemand die dol is op pennen zal best tevreden zijn met balen pennen. Balen geld zou bijna niemand nee tegen zeggen. Alleen als je baalt als werkwoord gebruikt (waarbij je in de meeste gevallen van de situatie baalt), krijgt het een negatieve lading.
Maar dat terzijde. Ik was op zoek naar de herkomst van de stekker. Na een korte zoektocht op het internet ben ik erachter gekomen dat er meerdere mensen op zoek zijn geweest naar de betekenis. Wonderbaarlijk genoeg heeft niemand een antwoord. Het Genootschap Onze Taal kwam ook bij de stier terecht. De stier is in de uitdrukking terechtgekomen, omdat zeelui spraken over ‘het land hebben’ als je er genoeg van had. ‘Zo gestemd als een zeeman op land’ betekent namelijk ontevreden zijn. Land kun je in verband brengen met landbouw, koeien en stieren. Dat is dus vrij logisch.
Waar de stekker vandaan komt weet niemand. Tenzij iemand het ergens geheimhoudt, maar dat lijkt me sterk. Stekels, doorns en stekkers balen nou eenmaal. De herkomst van de uitdrukking is in mysterie gehuld. Laat ik zelf maar wat mogelijkheden opschrijven dan. Dan hebben we tenminste iets.
Mogelijkheid 1: Stel je bent een stekker. Dan zou ik inderdaad ook enorm balen. Je hangt dan de hele dag in een stopcontact of je zit de hele dag in een stekkerdoos. Het enige wat je hoeft te doen is stroom doorvoeren. Saai toch? En genoeg tijd om te balen.
Mogelijkheid 2: Vroeger heeft men zich versproken. De uitdrukking was namelijk oorspronkelijk ‘Balen als een steker’. Steker is een afkorting van aspergesteker, iemand die asperges uit de grond haalt (afsteekt). De oogst hoeft maar twee seizoenen tegen te vallen en de steker baalt enorm. Daar gaat zijn winst, dat is balen. Balen als een steker, dat wil niemand.
Mogelijkheid 3: Ook het woord balen is voortgekomen uit een verspreking. Het was namelijk ballen. ‘Ballen als een steker’ was de uitdrukking. Aspergestekers konden namelijk erg goed voetballen. Al ligt deze mogelijkheid ver van de realiteit af, denk ik.
Ach, we hebben nu in ieder geval drie mogelijkheden. Hoe vreemd ze ook zijn. Jammer dat de herkomst niet te achterhalen is, al denk ik niet dat er veel mensen van wakkerliggen. Eigenlijk is het best bijzonder. Is het mogelijk om ook in deze tijd een nieuwe uitdrukking te introduceren die niet te herleiden is naar iets logisch?
Bron
http://www.crpolet.com/index.php/nl/blo ... en-stekker
Balen als een stekker
-
Wilhelmus Johannes
- Berichten: 2833
- Lid geworden op: di aug 30, 2011 7:21 pm
Re: Balen als een stekker
Balen als een stekker
Waar komt balen als een stekker vandaan?
Als je baalt, heb je ergens genoeg van, ben je het beu, vind je iets erg vervelend of heb je gewoon een slechte bui. Als een stekker is een versterkende toevoeging, die zelf geen echte betekenis heeft.
Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) houdt het erop dat balen als een stekker "een balorige variant op balen als een stier" is. Die stier heeft op zijn beurt niets met balen te maken. De toevoeging als een stier is volgens Van Dale overgenomen van het land hebben als een stier, een oudere zegswijze met dezelfde betekenis. Het land hebben of het land in hebben komt uit de zeemanstaal: het betekent eigenlijk 'zo gestemd zijn als een zeeman op het land' (aldus F.A. Stoett), oftewel 'ontstemd zijn, ontevreden zijn'. De stier is er waarschijnlijk in gekomen doordat men het land hebben (al dan niet opzettelijk) associeerde met het land van boeren, waar koeien en stieren op staan. (Naast het land (in) hebben als een stier is stierlijk het land (in) hebben bekend.) Omdat het veel jongere balen synoniem is met het land (in) hebben, kon ook balen als een stier ontstaan.
Maar waar komt balen dan vandaan? De bron hiervan is ergens balen tabak van hebben. Een baal tabak is een zekere hoeveelheid tabak, doorgaans een grote zak. Het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands (EWN) zegt hierover:
Tabak werd vanaf de 17e eeuw overdrachtelijk gebruikt voor 'iets voortreffelijks'. Over onaangename dingen werd dan ironisch gezegd ik heb er tabak van. Om deze uitdrukking meer kracht bij te zetten gebruikte men balen tabak. Dit bleek veelzeggend genoeg om eerst tabak en later ook de rest van de uitdrukking te laten vallen: ik heb er balen tabak van > ik heb er balen van > (het is) balen. (...) Het woord balen werd vervolgens geherinterpreteerd als werkwoord (...). Het begrip balen schijnt zijn oorsprong te hebben in het leger, en dan met name het Nederlands-Indische leger van voor 1950.
Of ook ergens tabak van hebben ('ergens genoeg van hebben', 'ergens een hekel aan hebben') een verkorting is van ergens balen tabak van hebben, is niet helemaal duidelijk. Tabak zou ook uit het Frans kunnen komen, waar tabac onder andere de betekenis 'ellende' heeft, aldus F.A. Stoett. Een andere mogelijkheid is dat het een verbastering is van ergens de bak van hebben ('straf krijgen').
http://www.onzetaal.nl/taaladvies/advie ... en-stekker
Waar komt balen als een stekker vandaan?
Als je baalt, heb je ergens genoeg van, ben je het beu, vind je iets erg vervelend of heb je gewoon een slechte bui. Als een stekker is een versterkende toevoeging, die zelf geen echte betekenis heeft.
Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) houdt het erop dat balen als een stekker "een balorige variant op balen als een stier" is. Die stier heeft op zijn beurt niets met balen te maken. De toevoeging als een stier is volgens Van Dale overgenomen van het land hebben als een stier, een oudere zegswijze met dezelfde betekenis. Het land hebben of het land in hebben komt uit de zeemanstaal: het betekent eigenlijk 'zo gestemd zijn als een zeeman op het land' (aldus F.A. Stoett), oftewel 'ontstemd zijn, ontevreden zijn'. De stier is er waarschijnlijk in gekomen doordat men het land hebben (al dan niet opzettelijk) associeerde met het land van boeren, waar koeien en stieren op staan. (Naast het land (in) hebben als een stier is stierlijk het land (in) hebben bekend.) Omdat het veel jongere balen synoniem is met het land (in) hebben, kon ook balen als een stier ontstaan.
Maar waar komt balen dan vandaan? De bron hiervan is ergens balen tabak van hebben. Een baal tabak is een zekere hoeveelheid tabak, doorgaans een grote zak. Het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands (EWN) zegt hierover:
Tabak werd vanaf de 17e eeuw overdrachtelijk gebruikt voor 'iets voortreffelijks'. Over onaangename dingen werd dan ironisch gezegd ik heb er tabak van. Om deze uitdrukking meer kracht bij te zetten gebruikte men balen tabak. Dit bleek veelzeggend genoeg om eerst tabak en later ook de rest van de uitdrukking te laten vallen: ik heb er balen tabak van > ik heb er balen van > (het is) balen. (...) Het woord balen werd vervolgens geherinterpreteerd als werkwoord (...). Het begrip balen schijnt zijn oorsprong te hebben in het leger, en dan met name het Nederlands-Indische leger van voor 1950.
Of ook ergens tabak van hebben ('ergens genoeg van hebben', 'ergens een hekel aan hebben') een verkorting is van ergens balen tabak van hebben, is niet helemaal duidelijk. Tabak zou ook uit het Frans kunnen komen, waar tabac onder andere de betekenis 'ellende' heeft, aldus F.A. Stoett. Een andere mogelijkheid is dat het een verbastering is van ergens de bak van hebben ('straf krijgen').
http://www.onzetaal.nl/taaladvies/advie ... en-stekker
-
Przyrodnik
- Berichten: 799
- Lid geworden op: do aug 18, 2011 4:43 pm
Re: Balen als een stekker
Ja dat stuk van Onzetaal had ik ook gevonden. Maar het legt niet uit waarom er een stekker voorkomt in deze uitdrukking. Ik dacht eerst dat een stekker nog niet zo lang bestaat, want dit is het object waarmee stroom kan worden aftetapt van het electriciteitsnet. In het eerste stuk dat een stekker ook een stekel of doorn kan zijn. Dus: een rozenstruik vol met stekkers. Het is maar een rare uitdrukking zonder duidelijke herkomst.