Zie de afleveringen hier: https://www.npostart.nl/gazeta-de-pools ... ON_1349729
Dore van Duivenbode zag hoe de persvrijheid onder druk staat
Journalist Dore van Duivenbode liep acht maanden mee op de redactie van Gazeta Wyborcza, een van een van de laatste onafhankelijke de Poolse kranten, waar ze vechten voor hun bestaansrecht.
De Pools-Nederlandse journalist Dore van Duivenbode op de redactie van ‘Gazeta Wyborcza’
Een journalistendroom: een politiek schandaal van het kaliber Watergate onthullen en er op die manier voor zorgen dat de democratische rechtsorde beschermd blijft. In Polen lijken zulke onthullingen zich bijna wekelijks voor te doen, maar voor een rimpeling, laat staan een democratische correctie, zorgen ze nauwelijks.
Dat is de moedeloos stemmende conclusie na het zien van de eerste twee afleveringen van de vierdelige serie Gazeta, de Poolse krant onder vuur. Hierin loopt de Pools-Nederlandse journalist Dore van Duivenbode, samen met regisseur Britta Hosman, ongeveer acht maanden mee op de redactie van Gazeta Wyborcza , een van de laatste onafhankelijke Poolse kranten.
Van Duivenbode zat er met haar neus bovenop toen Gazeta Wyborcza (rond 300.000 abonnees) afgelopen april de schokkende onthulling deed dat de regering, geleid door de rechts-nationalistische partij PiS (Recht en Rechtvaardigheid), enkele oppositieleden heeft laten afluisteren in een hotel. En vorige week onthulde de krant nog dat de Poolse regering steekpenningen opstreek in ruil voor visa aan migranten van buiten de EU. Van Duivenbode vertelde er afgelopen zaterdag over bij actualiteitenprogramma Nieuwsuur.
In elke andere gezonde democratie zouden de verantwoordelijken voor zulke politieke schandalen achter slot en grendel verdwijnen. Maar in Polen? Daar blijft iedereen zitten waar hij zit. Het toenemend totalitaire PiS, dat een eigen propagandamachine van tv-zenders en kranten in handen heeft, weet de onthulling behendig te begraven onder een dikke laag leugens en desinformatie.
Van Duivenbode bezocht Gazeta Wyborcza op het moment dat de krant en het land op een kantelpunt staan. In oktober zijn er landelijke verkiezingen in Polen. Wint PiS weer, dan volgt mogelijk een verdere ontmanteling van de rechtsstaat. Ook Gazeta Wyborcza , dat nu al om het minste of geringste voor de rechter wordt gesleept door wraakzuchtige PiS-leden, moet er wellicht aan geloven.
‘Nu heeft Polen nog redelijk wat onafhankelijke rechters en weet de krant bijna alle rechtszaken te winnen’, zegt Van Duivenbode tijdens een videobelverbinding. ‘Maar PiS kondigt nu al aan dat ze na een verkiezingswinst de rechtbanken zullen aanpakken. Op die manier kunnen ze ook makkelijk de persvrijheid beperken. Redactieleden van Wyborcza noemen de verkiezingen van oktober de belangrijkste verkiezing in Polen sinds 1989, toen de eerste vrije verkiezingen in het land werden gehouden en de krant werd opgericht.’
Is er vanuit Nederland genoeg aandacht voor wat er op het spel staat in Polen?
‘Ik denk het niet. Dat heeft ook te maken met de Russische oorlog tegen Oekraïne. Polen is daardoor nog meer een beschermende buffer geworden tussen Rusland en de rest van Europa. In reactie daarop liet bijvoorbeeld Mark Rutte weten dat we niet te veel de moraalridder over Polen moeten uithangen. Redactieleden van Gazeta Wyborcza merken die verandering ook, ze hebben het idee dat er vanuit Europa minder aandacht is voor de moeilijkheden waarvoor ze staan.’
Adjunct-hoofdredacteur Jaroslaw Kurski noemt PiS-leider en vice-premier van het land, Jarosław Kaczyński, tegenover jou onomwonden ‘het kwaad’. Kan de krant nog objectief verslag doen van de Poolse regering?
‘Toen ik het met de redactieleden over objectiviteit had, werd ik half uitgelachen. Objectiviteit? Wij zijn hier voor ons bestaansrecht aan het vechten. Zij vinden PiS een soort criminele organisatie die Polen in een dictatuur wil veranderen. Daarom moet PiS weg, vinden zij, want de partij verwoest de democratie. Daar moet je als journalist tegen opstaan.’
Je bent zelf deels Pools, doen de ontwikkelingen in Polen jouw persoonlijk nog iets?
‘Het doet vreselijk pijn. Het is het land waar ik als kind elke zomer naartoe ging op vakantie. Ik heb er familie, vriendinnen, en die zeggen allemaal dat je je er niet meer kunt ontwikkelen, want je bent continu een gevecht aan het leveren. Sommige Polen die ik spreek, sturen hun kinderen ook niet meer naar het openbaar onderwijs, vanwege de hersenspoeling die er gaande is.’
Wat zullen de redactieleden van Gazeta Wyborcza doen als in oktober PiS wint?
‘Veel van de redactieleden zeiden dat ze gewoon door zullen gaan met wat ze doen. Maar je zag dat ze bijna allemaal op het randje van een burn-out zitten. Ik sprak een cultuurjournaliste die het zat was om telkens een politieke lading aan haar stukken te moeten geven. Ze wilde gewoon over cultuur kunnen schrijven, over mooie voorstellingen. Sommige redacteuren vertrekken vanwege de omstandigheden, en dat kan ik me best voorstellen. In Amsterdam heb je bijvoorbeeld een levendige Poolse scene van creatievelingen. Ik snap het, maar ik zou het ook tragisch vinden voor de Poolse democratie als juist deze mensen emigreren.’
https://www.volkskrant.nl/cultuur-media ... ~bcf0e4d5/
