Radoslaw Sikorski, de Poolse minister van Buitenlandse Zaken. © epa
Drie Europese bewindspersonen gaven afgelopen week elk een belangrijke toespraak met als gemene deler: Europa is geen keuze, maar een noodzaak, schrijft Volkskrant-redacteur Paul Brill.
Het komt niet vaak voor dat in één week drie politieke toespraken van belang worden gehouden. En nog wel alle drie door Europese leiders. In volgorde van opkomst: de Poolse minister van Buitenlandse Zaken Radoslaw Sikorski, de Franse president Nicolas Sarkozy en de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Van de drie redevoeringen was die van Sikorski de indrukwekkendste, die van Sarkozy de moedigste en die van Merkel de belangrijkste.
Allereerst Sikorski. Zijn toespraak in Berlijn was om drie redenen bijzonder. In de eerste plaats omdat hij iets deed wat politici, zeker op het internationale toneel, zelden doen: de dingen onomwonden bij hun naam noemen. In de tweede plaats betrok hij een stelling die je uitgerekend van een Pool (nog) niet zou verwachten. En in het verlengde daarvan: daarmee morrelde hij aan de algehele politieke constellatie in de Europese Unie.
Ik citeer de markantste passage: 'Wat beschouw ik als Poolse minister van Buitenlandse Zaken als het grootste gevaar voor de veiligheid en de bloei van mijn land op dit moment? Niet het terrorisme, en zeker niet Duitse tanks. Zelfs niet de Russische raketten die president Medvedev dreigt op te stellen aan de grens van de EU. Het grootste gevaar voor de veiligheid van Polen is gelegen in de eventuele ondergang van de eurozone. Ik vraag dringend aan Duitsland dat het, ter wille van zijn eigen belang en het onze, de eurozone helpt te overleven. Niemand anders kan dit doen. Ik ben waarschijnlijk de eerste Poolse minister van Buitenlandse Zaken die dit zegt: ik vrees Duitse macht minder dan Duitse passiviteit. U bent Europa's onmisbare natie geworden.'
Dit is geen misselijke tekst. Een Poolse bewindsman die de Duitsers aanmoedigt om hun macht tot gelding te brengen - dat mag zonder meer spectaculair worden genoemd. Temeer daar hij bij zijn gepassioneerde oproep de roede niet spaarde en memoreerde hoe de Duitsers de eurocrisis gedeeltelijk aan zichzelf hebben te wijten: doordat Berlijn acht jaar geleden als eerste de regels van het stabiliteitspact schond en Duitse banken ongeremd geld hebben gestoken in dubieuze waardepapieren.
Coming-out
Het appèl aan Duitsland fungeerde tevens als een soort coming-out van Polen. De regering waarvan Sikorski deel uitmaakt, ziet het land niet langer als een sceptische passagier in de Europese trein, zoals duidelijk het geval was toen de Kaczynski's de scepter zwaaiden, maar als een lidstaat die tot het hart van Europa wil horen. Een lidstaat die zich ook wil aansluiten bij de eurozone, wat zeer wel voorstelbaar is geworden gezien de economische groei van de laatste jaren.
Met zijn huldebetoon aan Duitsland en de euro gaf Sikorski ook een signaal aan de Britse premier David Cameron: tel Polen niet mee bij pogingen om tot een front van de tien niet-eurolanden binnen de EU te komen. Daarmee wordt dat eventuele front al meteen aanzienlijk verzwakt, want na Groot-Brittannië legt Polen het meeste politieke gewicht in de schaal. Cameron, die een bijrol vreest, zal not amused zijn.
Dan Sarkozy. In een toespraak over de eurocrisis brak hij een lans voor kloekere besluitvorming in Europa. Er zou vaker bij meerderheid van stemmen moeten worden beslist. Met andere woorden: ook Frankrijk zou moeten accepteren dat zijn soevereine macht wordt ingeperkt. Een stellingname die niet van politiek risico is ontbloot in het trotse Frankrijk, en al helemaal niet met verkiezingen in het vooruitzicht, waarbij zeker zal worden ingespeeld op chauvinistische sentimenten. Maar een verlamd Europa is een nog groter gevaar, zo benadrukte de president. Ook voor de Fransen geldt: 'Europa is geen keuze, maar een noodzaak.'
Maar er schuilt nog steeds een addertje onder het gras, want naar beproefd Frans recept blijft Sarkozy mikken op een sterker intergouvernementeel Europa; van meer macht voor Brussel is hij afkerig. Maar bij de onderhandelingen over nauwere economische samenwerking in de eurozone zal de communautaire optie ongetwijfeld op tafel komen.
Goudschaaltje
Tenslotte Merkel. Haar toespraak tot de Bondsdag was geen klaroenstoot. Maar omdat ze nu eenmaal de chef van Europa AG is, doet alles wat ze zegt ter zake en moeten haar woorden op een goudschaaltje worden gewogen. Resultaat van die weging: Duitsland blijft hameren op straffe begrotingsdiscipline in de eurozone; dat zal ook doel nummer één zijn van een nieuw of aanvullend Europees verdrag. Pas als dat doel in zicht is, kan er sprake zijn van eurobonds en een actievere rol van de centrale bank.
Het is een smalle, maar misschien toch wel afdoende basis voor een akkoord op de EU-top van komende week. Een akkoord dat de euro weer wat lucht zal geven, maar niet definitief uit de gevarenzone zal halen. We moeten ons er maar op instellen: het zal nog een hele tijd vijf voor twaalf blijven in Europa.
Paul Brill is redacteur van de Volkskrant.
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2664/Nie ... lair.dhtml