De angst voor fipronil? Pure chemofobie

[bertvaneck]

Frank van Knapen: Dierenarts en hoogleraar



De angst voor fipronil? Pure chemofobie

We zijn overdreven bang, onwetend en hypocriet als het om ons eten gaat. Dat vindt hoogleraar Frans van Knapen, die niet kan geloven dat we en masse griezelen over een beetje fipronil in onze eieren. ‘Dit is pure chemofobie.’

Carla Van Der Wal 14-08-17, 10:41

In zijn huis in Amersfoort gebruikt Frans van Knapen fipronil. Elke maand, en dan komt het spul ook nog eens op zijn blote handen. De hoogleraar, ooit dierenarts, zegt het gekscherend over het vlooienmiddel voor zijn hond. ,,Ik smeer het in zijn nek, het komt altijd op mijn vingers.’’ Terwijl hij daarna braaf zijn handen wast ziet hij nu hoe Nederland steeds verder in een kramp schiet, over precies de stof die hij wegspoelt. ,,We zijn zo overdreven bang.’’


Pardon? Schappen vol eieren worden geleegd, ook kippenvlees wordt inmiddels onderzocht, er loopt een strafrechtelijk onderzoek…

,,Pure chemofobie. Zodra we te maken krijgen met chemische stoffen komen er draconische maatregelen. Elke stof is potentieel schadelijk, het gaat om de dosis. Neem keukenzout. Als je daar een kopje mee vult en de inhoud opeet ga je dood. Je kan nog wat proberen met infusen, maar zo’n hoeveelheid kan je lichaam in principe niet kwijt. Dan droog je onherroepelijk uit. Toch staat keukenzout niet achter slot en grendel.’’


Moeten we dan achterover blijven zitten, terwijl het verboden fipronil wordt gebruikt?

,,Fipronil is een stof die niet in levensmiddelen voor mag komen, dus moeten de eieren worden vernietigd en verantwoordelijken gestraft. Maar word je er ziek van? Nee, niet in deze doseringen.’’

Juist daarom is Van Knapen verbolgen over de uitspraken van Freek van Zoeren van waakhond NVWA. Die adviseerde op tv eieren maar even te laten staan. ,,Die man had er duidelijk geen verstand van, blijkbaar was iedereen op vakantie. Hij jaagt zo even een hele sector over de kling. En we kennen de effecten. In 2011 zou de ecolibacterie op Nederlandse komkommers zitten, in Duitsland gingen dertig mensen dood. De verkoop stortte in, vijf jaar later was die nog altijd niet op het oude niveau. Dat de bacterie uiteindelijk afkomstig bleek van biologisch gekweekte taugé, daar hoorde je niemand meer over. Het gaat er niet meer om of een product écht schadelijk is, het gaat om de associatie. Nederlandse komkommers, daar was wat mee, denken mensen in de supermarkt. Zo gaat het straks ook met Nederlandse eieren. We lopen achter hypes aan.’’


Hoe kan dat?

,,Eten is emotie geworden. Dat terwijl het binnen houden van dieren juist heeft gezorgd dat we veel ziektes – toxoplasmose bij varkens bijvoorbeeld - uit konden bannen. Het gaat er in megastallen hygiënischer aan toe dan in een academisch ziekenhuis. Je moet intekenen, douchen, beschermende kleding aan. Als ik mijn buitenlandse studenten dat laat vergelijken met een academisch ziekenhuis, schrikken ze zich rot. En dat er bijvoorbeeld veel antibiotica gebruikt zou worden, is inmiddels een fabel. De reductie die plaatsvond is gigantisch, er zijn hele scherpe regels.’’


Maar voor dieren is het prettiger buiten te leven.

,,Denk je dat een kip naar buiten wil? Welnee! Als je het hok open zet, gaan alleen een paar dommerikken naar buiten. Die kippen willen iets boven hun hoofd, anders kunnen ze zo gepakt worden door een havik. Zonder beschutting ontstaat er stress, de paniek is gigantisch als er daadwerkelijk één gegrepen wordt. Kippen zo in de buitenlucht, dat heeft niks met dierenliefde te maken. Toen ik in de jaren negentig ineens twintigduizenden kippen buiten zag lopen in Barneveld, dacht ik dat de stroom was uitgevallen en het klimaatsysteem binnen weigerde. Dat leek me de enige logische oorzaak.’’


Maar goed, nu komen álle dieren in potdichte stallen terecht.

,,Het romantische beeld uit de jaren vijftig van een boerderij met varkens in de modder zou verboden moeten worden. Wel eens een varken vol brandblaren gezien? Dát gebeurt er als ze buiten in de zon staan. Ze rollen in de modder om zich te beschermen. Als varkens al buiten zijn, dan horen ze in het bos om te wroeten. Op de boerderij kregen ze ook nog eens alleen maar afval te eten: oude schillen, beschimmeld brood. Middeleeuwse toestanden, dáárvan werden ze ziek.’’

,,Het publiek ziet niet wat er nu in de stallen gebeurt, kan zich daar door de grote aantallen en de complexiteit geen voorstelling van maken. Ik zeg wel eens: hang camera’s op, maak ramen. Vertel het verhaal. Dieren hebben ruimte, stro om in te liggen, speeltjes. Aan de andere kant: toen de kalvenhouderij van nota bene de dierenbescherming een welzijnsster kreeg en daar reclame over maakte, kwamen er bij de reclamecodecommissie zo veel klachten binnen dat het filmpje niet meer mocht worden uitgezonden. De reclame is weg, de ster hebben ze nog steeds.’’


Toch kennen we allemaal de filmpjes van Wakker Dier, met zieke, kreupele dieren.

,,Ik heb LTO wel eens gezegd dat ze hetzelfde reclamebureau in moeten huren. De biologische boer heeft ook met zieke dieren te maken. Neem kippen, dat zijn kannibalen. Als eentje bloedt, pikken de anderen net zo lang in de wond tot die doodgaat. Ik ben in duizenden stallen geweest. In de jaren tachtig zag ik daar nog dingen waarvan ik dacht: ‘dat kan niet’. Boeren kregen toen wel veel meer dieren, maar hadden bijvoorbeeld nog geen geld voor grotere stallen. Nu ben ik alleen incidenteel nog op een erf waarvan ik zeg: ‘heremetijd, ik dacht dat dit voorbij was’. Boeren hebben echt geen hekel aan hun dieren. Trouwens, als het slecht met hun dieren gaat, verdienen ze niks.’’

,,Ik kan niet anders zeggen, onze relatie met eten is volkomen hypocriet. Dat een ei nu hetzelfde kost als in de jaren zestig, daar hoor je niemand over. Onze legbatterijen zijn verkocht aan Polen. Na de actie tegen de plofkip die door zijn eigen poten zakt is die vervangen door een dier dat er niet zeven, maar negen weken over doet om 2,5 kilo te worden. Dat is twee weken langer in omstandigheden die we niet goed vinden, maar je hoort er niemand over. Ik ben er voor om voor een steviger ras te kiezen.’’

,,We kijken naar de stallen en chemicaliën, maar niet de manier waarop dieren worden getransporteerd en geslacht. Omdat wij Parmaham willen eten en de Europese Unie heeft vastgelegd dat alleen vlees van in Italië geslachte varkens zo mag heten, worden Nederlandse dieren naar slachterijen in Italië getransporteerd. Er wordt een verplichte tussenstop gemaakt. Dan worden de varkens die nog niet zijn doodgedrukt of onder de voet gelopen in een stal gezet. Te eten krijgen ze niet, de volgende dag worden ze weer die wagen ingejaagd.’’

Van Knapen wil maar zeggen: en wij maken ons druk over een beetje fipronil. ,,Het is van god los.’’