Roemenië dreigt na Polen en Hongarije ook rechtsstaat uit te

[bertvaneck]

Roemenië dreigt na Polen en Hongarije ook rechtsstaat uit te hollen
Na Polen en Hongarije dreigt de Europese Unie er een zorgenkindje bij te krijgen. Ook in Roemenië staat de onafhankelijkheid van de rechtspraak op de tocht. Laura Kövesi, de hoogste aanklager van het anticorruptie-agentschap en een waakhond met tanden, is maandag op straat gezet.

Jenne Jan Holtland 9 juli 2018, 18:34

Laura Codruta Kovesi leest het jaarlijkse rapport van het Roemeense anticorruptie-agentschap voor. Foto AP

Regeringspartij PSD had het vertrek van Kövesi geëist, omdat ze autoritair zou zijn, valse bewijzen zou hebben gefabriceerd en Roemenië bij internationale verslaggevers in een kwaad daglicht zou hebben gesteld.

Volgens critici is de PSD bezig met een ordinaire machtsgreep, bedoeld om van fraude verdachte partijleden uit de cel te houden. Er vormt zich, zei president Klaus Iohannis, ‘een dictatuur van de meerderheid’. Hoe zwakker de DNA, hoe makkelijker het voor zittende politici is om uit handen van justitie te blijven. Het bekendste voorbeeld is PSD-partijleider Liviu Dragnea die twee veroordelingen op zak heeft voor machtsmisbruik in zijn oude kiesdistrict en stemfraude. Naar verwachting gaat hij in beroep.

Roemenië lijkt een handboek te volgen dat geschreven is door Polen en Hongarije: het uithollen van de rechterlijke macht, zodat de regering de handen vrij heeft om partijvrienden te beschermen en controversiële wetgeving door het parlement te loodsen.

Democratisering
Het zijn lidstaten die tien à vijftien jaar geleden tot de EU toetraden op een golf van enthousiasme over almaar groeiende democratisering. Nu dreigt de bodem uit die democratisering weg te vallen, en zit Brussel met een dilemma. Niets zeggen vergroot het risico van verspreiding van dit ‘onliberale’ model. Tegelijk wakkeren strafprocedures en dreigementen bij de achterban van Viktor Orbán (Hongarije), Kaczyński (Polen) en Dragnea (Roemenië) het sentiment aan dat ze in tweederangs EU-lidstaten wonen.

Net als de andere voormalige Oostbloklanden werkt de Roemeense regering met een helder vijandbeeld. PSD-frontman Dragnea repte tijdens een manifestatie in de hoofdstad van een ‘parallelle staat’, opgezet met steun van Navo en EU, die een heksenjacht zou voeren tegen de zittende regering. Zonder haar bij naam te noemen doelde Dragnea onder meer op Kövesi.

‘Het is een agressieve manier van regeren’, zegt Laura Stefan, voormalig topambtenaar bij het ministerie van Justitie en rechtsstaatsexpert. ‘Wie niet voor ons is, staat buitenspel – dat is de houding van de Roemeense regering. Het creëert diepe verdeeldheid in de samenleving.’

Vrijbuiters
Volgens Stefan gaat haar land door een proces van volwassenwording. Ze schetst een land dat altijd aan de randen van grote rijken lag, waar vrijbuiters hun eigen wetteloze gang konden gaan. ‘In onze geschiedenis hebben we nooit meegemaakt dat de rechtsstaat het hoogste goed was. Het is een concept waar we momenteel mee leren omgaan.’

Veel ogen zijn gericht op president Iohannis die als onafhankelijk en pro-Europees te boek staat. Maandag zag hij zich gedwongen Kövesi te ontslaan, nadat de PSD-regering hem dat had opgedragen. Aanvankelijk weigerde Iohannis. Daarop floot het Constitutioneel Hof hem terug: een wens van de zittende regering mocht hij niet zomaar negeren.

Sinds haar aantreden in 2013 oogstte Kövesi internationaal veel lof voor haar onbevreesde optreden. Ze was een waakhond met tanden. De DNA kreeg onder haar leiding honderden ambtenaren en politici veroordeeld, onder wie een handvol ex-ministers en twee oud-premiers. Wie Kövesi opvolgt, is nog niet bekend. Aanklagers kunnen tot eind deze maand solliciteren. Iohannis heeft het laatste woord.

Maximumstraf
Ondertussen neemt Roemenië het strafrecht ingrijpend op de schop. Als het aan de PSD-regering ligt, wordt de maximumstraf voor machtsmisbruik verlaagd van zeven naar vijf jaar. Ben je ouder dan 60 en word je veroordeeld voor corruptie, dan hoef je straks maar een derde van je straf uit te zitten. Strafrechtelijke onderzoeken mogen straks maximaal een jaar duren.

‘De episode van vandaag is geen nederlaag’, aldus een strijdbare Kövesi maandag op een ingelaste persconferentie. Met applaus van haar medewerkers had ze
’s morgens het kantoor verlaten. ‘Corruptie kan verslagen worden. Geef het niet op. De DNA heeft bewezen dat iedereen gelijk is voor de wet, en dat niemand zo machtig is dat hij aan het recht kan ontsnappen.’

ZO BOUW JE EEN ‘FRANKENSTAAT’ ALS POLEN EN HONGARIJE
Politieke leiders in Polen en Hongarije weten hun autocratische optreden te verhullen met een democratisch laagje. Wat is hun geheime recept? Een stappenplan.

De Poolse opperrechter Malgorzata Gersdorf moet ermee stoppen, door een omstreden wet. ‘Polen is een verwonde democratie.’