Grote kans dat wie in Polen op bizonjacht gaat, terugkomt zonder er maar één te hebben gezien. Althans: zo'n gespierd exemplaar. Van hout, blik en pluche zijn ze er volop.
Er leven meer dan 1500 van dit soort schimmelsoorten in het bos; en ze maken moeiteloos gehakt van 45 meter hoge bomen
© AD.
Ironische gezien is dit bos bewaard gebleven door de jacht. Hier jaagden Poolse koningen en Russische tsaren
© AD.
Zelfs de beste wodka wordt in het oosten van Polen weer proestend uitgespuugd als het goedje niet blijkt te zijn aangelengd met dat ene geheime ingrediënt: bizonurine. Natuurlijk, volgens de stokerijen zijn het de strootjes gedroogde veenreukgras die de Zubrówka haar kenmerkende smaak - en gelige kleur - geven. Maar de lokale kroegtijgers weten wel beter. Drie keer raden welk beest namelijk aan de lopende band zijn blaas leegt in velden vol van dit 'bizongras'? Juist ja.
'Zubr (lees: bizon) is het eerste woord dat je moet leren als je wilt integreren in dit deel van Polen,' lacht Beata Zukowska in een donkere kroeg buiten het gehucht Budy. 'Niet alleen vanwege de link met onze wodka, maar ook omdat het de naam is van ons beroemdste biermerk. We zetten heus niet zomaar elk dier op deze etiketten. Je begrijpt, we zijn nogal dol op onze bizons.'
Bochelrug
We hadden al zo'n idee. Rijd vanuit hoofdstad Warschau richting het oosten totdat je telefoon je al welkom heet in Wit-Rusland en het aantal bizons neemt met de kilometer bijkans exponentieel toe. Houten bizons in de voortuinen. Pluchen bizons bij het tankstation. Blikken bizons in de supermarktkoeling.
De Europese bizon, ook wel wisent genoemd, mag in de Poolse provincie Podlaskie (letterlijk: 'onder de bomen') op flink wat fans rekenen. En terecht ook. Geen dier in Europa is immers zo imposant als het zwaarste zoogdier van ons continent. Een paar trotse hoorns, een wollige bontjas, een 2 meter hoge bochelrug en gemakkelijk 800 kilo spiermassa schoon aan de haak.
Sinds 2007 kennen ook de Noord-Hollandse Kennemerduinen een bescheiden kuddetje, maar als je deze gracieuze kleerkasten ergens in hun natuurlijke omgeving wilt bekijken, dan is er eigenlijk maar één plek om heen te reizen: het Bia¿owie¿za Woud.
Vier woorden voldoen voor wie wil spreken over Bia¿owie¿za: hét oerbos van Europa. Ooit was een groot deel van ons continent bedekt onder een vergelijkbare laag groen, maar tegenwoordig resteert nog enkel dit oudste - zo'n 8000 jaar - en best bewaarde laaglandbos op de grens van Polen en Wit-Rusland. Het bos laat zichzelf nog het best omschrijven als een matroesjka.
Inclusief bufferzone beslaat het tien keer het oppervlak van Texel. Wie het bos wil ontdekken, trekt naar de Poolse kant. Zo'n 16 procent daarvan vormt op zijn beurt Polens oudste nationale park. En daarin ligt ten slotte de absolute schat: 9000 voetbalvelden pure wildernis waarmee de mens zich niet bemoeit en je enkel voet mag zetten met een van de gecertificeerde gidsen.
'Ironisch gezien is dit bos juist bewaard gebleven door de jacht,' vertelt gids Czes¿aw Okolów, terwijl hij zijn bezoek door hoge heide naar de bewaakte bospoort leidt. 'Dit waren de streng beschermde jachtvelden van Poolse koningen en Russische tsaren. Duitse soldaten doodden tijdens de Eerste Wereldoorlog de laatste bizons, maar gelukkig waren er daarvoor al tientallen wisenten naar het buitenland gestuurd, als koninklijke cadeautjes. In 1929 werd daarmee een fokprogramma opgezet en zodoende leven er inmiddels weer zo'n vijfhonderd wilde exemplaren aan onze kant van het bos. Dat is meer dan 10 procent van de totale populatie op aarde.'
Ontnuchterend
Ooit schopte Okolów het tot directeur van het beroemde biosfeerreservaat; sinds zijn pensioen klust hij hier voor de lol weer wat bij als natuurgids. Ondanks zijn leeftijd (lees: 79) en een desastreuze tekenbeet (lees: de ziekte van Lyme), beent de bejaarde bioloog het bos in met de tred van een jonge gazelle.
Okolów - pretoogjes, Chriet Titulaer-baardje - is er niet de man naar om om de hete brij heen te draaien. 'Bizons ga je vandaag niet zien,' klinkt de ontnuchterende boodschap al na de eerste meters. 'Door de dichte begroeiing hebben we nu maximaal 30 meter zicht en zij zitten op zo'n zomerdag vaak dieper in het woud. Bovendien zijn ze nogal schuw. Je kunt natuurlijk geluk hebben, maar zonder geduld ben je sowieso nergens.'
Hij wil maar zeggen. Je wilt het wildlife op een presenteerblaadje? Dan ga je maar naar Afrika. Je wilt een natuurmonument dat zich laat vangen in één grandioze foto? De Grand Canyon kan nog bezoekers gebruiken. De beschermde kern van het Bia¿owie¿za is oernatuur zoals oernatuur bedoeld is. Geen garanties.
'Jullie wilden dieren? Nou, neem foto's dan,' glundert Okolów als de poort achter hem dichtvalt. 'Ja, iedereen komt voor de bizons, lynxen en elanden, maar ware schoonheid zit hem ook in de details. Kijk hier, een letterzetterkever. Ik heb gezien hoe dit insect eigenhandig gigantische bomen omver knaagt. Of hier, de Europese waterspitsmuis: een van de zeldzame zoogdieren met gif.'
Tonderzwammen zo groot als servies-schalen. Zwijnensporen in alle windrichtingen. Het spervuur van een specht (of een van de andere 230 vogelsoorten). Stap voor stap ontvouwt zich een bos dat de Veluwe doet verbleken tot het kerststukje van een kleuterklas.
'Je kunt niet zeggen dat de bizon belangrijker is dan de libelle,' doceert Okolów. 'Zo werkt de natuur gewoon niet. Elk dier heeft zijn eigen rol in het ecosysteem.'
Pensionboerderijtjes
Toch blijft de Europese bizon het onbetwiste uithangbord van Polens 'Wilde Oosten'. Wie de vier nationale parken van de regio aan elkaar fietst op de 412 kilometer lange Ooievaarsroute, ziet hoe Bia¿owie¿za met afstand het meeste volk trekt. Ook hier staat het toerisme bijna een kwart eeuw na de val van het IJzeren Gordijn echter nog overduidelijk in de kinderschoenen. Geen vloeiend Engels, maar hilarische handen-en-voeten-gesprekjes. Geen internationale cuisine, maar een tafel vol smaakvolle streekgerechten. Geen moderne sterrenhotels met een iPhonedock op het nachtkastje, maar knusse agroturistica's (een soort pensionboerderijtjes) met stereo's die de inval van Hitler nog lijken te hebben verslaan.
Begint het alsnog te knagen omdat je dreigt thuis te komen zonder bizonkiekjes? Dan zijn er drie opties. Eén: ga gewoon op de foto met een van de opgezette exemplaren in het Museum van het Bos. Twee: bezoek vlak buiten het bos het - enigszins treurige - showreservaat mét bizongarantie. Drie: fiets de 20 kilometer lange
on track in het noorden van het bos, langs twee van de voederplaatsen waar veel exemplaren zich - in de winter! - met regelmaat laten zien.Maar houd natuurlijk ook gewoon de ogen open tijdens een van de begeleide wandelingen door het beschermde hart. ,,Kijk, het geheim van dit woud is het feit dat omgevallen bomen gewoon blijven liggen," gaat Okolów stoïcijns door. 'Bijna de helft van al het hout hier is dood; dat is meer dan tien keer zoveel als in de meeste andere bossen. Het hele ecosysteem leunt op dit dode hout.'
Hij wijst naar een prutje wit slijm dat zich een weg heeft gevreten door de stam van een omgevallen spar. 'Er leven meer dan 1500 van dit soort schimmelsoorten in het bos; en ze maken moeiteloos gehakt van 45 meter hoge bomen. Ik mag het misschien niet zeggen, maar vergeet de bizons.' Grijnzend: 'Eigenlijk zijn dit soort piepkleine schimmels de ware koningen van Bia¿owie¿za.'
http://www.ad.nl/ad/nl/1007/Reizen/arti ... rbos.dhtml
