ul. Chałubińskiego 23
PL - 58-570 Jelenia Gora
Tel / Fax: +48 (0)75/755 33 48
Tel / Fax: +48 (0)75/755 37 26
E-mail: sekretariat@kpnmab.pl
Website: http://www.kpnmab.pl
Opgericht: 1959
Oppervlakte: 5.576 ha
Statuut: Wereld Biosfeerreservaat- 1992
Karkonoski Nationaal Park
Het nationaal park Karkonosze (Pools: Karkonoski Park Narodowy) is een nationaal park gelegen in het hoger gedeelte van het Reuzengebergte in zuidwest Polen, in woiwodschap Neder-Silezië, op de grens tussen Polen en Tsjechië. Het is één van de 23 Poolse nationale parken.
Het werd opgericht op 16 januari 1959. De totale oppervlakte bedraagt 5 576 ha, inclusief 1 726 ha van het strikte natuurreservaat. Tot het park behoren ook twee enclaves: de berg Chojnik en de waterval Szklarki. De bufferzone rondom het park bedraagt 11 266 ha.
In 1992 werden het nationaal park Karkonosze en het aangrenzende Tsjechische nationaal park Krkonoše door UNESCO uitgeroepen tot biosfeerreservaat.
De Karkonosze (Reuzengebergte) strekt zich uit ten zuiden van Jelenia Góra en behoort tot de oudste bergketens van Europa. Het is de hoogste keten van de Sudeten. Karakteristiek zijn de vele kleine afzonderlijke bergen, die soms op fantasiefiguren lijken.
Het park beslaat het hoogste deel van de bergketen van de Sudeten - Karkonosze, met de bergtop Śnieżka (1603 m). Op de top van de Sniezka vindt u een herberg van waaruit paden in alle richtingen door het gebied gaan. Van hieruit heeft men een schitterend uitzicht over het unieke, typisch post-glaciale landschap. De steile rotsformaties zijn karakteristiek voor de granieten gedeeltes van deze bergen. De rotsgroepen hebben bizarre vormen en kregen de namen van bv. Zonnebloem (Słonecznik), Pelgrims (Pielgrzymy), Paardenhoofden (Końskie Łby) en Drie Varkentjes (Trzy Świnki).
In het park worden het meest waardevolle natuurschoon en de schilderachtige gebieden van het Karkonosze gebergte beschermd: rotspartijen met ketelvormige dalen, die uit de ijstijd stammem, door morenen gevormde bergmeren, en vrijstaande rotspartijen in fantastische vormen. De berghellingen zijn begroeid met sparrenbos gemengd met beuken, ahorn- en lindebomen. In de hogere gebieden groeien bergdennen.
Op de uitgestrekte heuvelgebieden (hoger dan 1200m boven zeespiegel), bevinden zich turfgebieden met een verscheidenheid aan plantensoorten; relicten van de ijstijd. Op de hoogste gebieden komen alpine planten voor. In Karkonosze vindt men voornamelijk bosdieren; maar wat hier ook voorkomt is de moeflon, die lang geleden vanuit Corsica hierheen gebracht is. Het park is opgenomen op UNESCO lijst van Biosfeer Reservaten (MaB). Zonder twijfel zijn de grootste wonderen van de natuur van dit park de venen, de biotoop van 90 vogelsoorten. De rode rotslijster en de Alpenheggemus behoren tot de zeldzaamste broedvogels van dit natuurpark.
Op het terrein van het park worden wetenschappelijke observaties en onderzoeken uitgevoerd. Het personeel organiseert educatieve programma's voor toeristen, lokale bevolking, kinderen en schoolgroepen, studenten en leraren. In 2006 werd een educatief centrum geopend in Szklarska Poręba. Bij het hoofdkantoor in Jelenia Góra kan je een klein natuurmuseum met rotstuin bezoeken.
Het park is bereikbaar vanuit Karpacz, Bierutowice of Jagniatków. In dit laatste dorp staat het museum van het Karkonoski Nationaal Park. Als u de skiliften neemt naar boven, maakt u prachtige wandelingen in het park (zowel in Karpacz als in Szklarka Poreba). Voor kinderen is het goed vol te houden omdat ze het grootse deel van de klim in de stoeltjeslift zitten.
De Sudeten
De Sudeten bestaan uit een systeem van bergketens dat zich over een lengte van 280 km uitstrekt langs de Tsjechische grens. De bergkammen en massieven bereiken een hoogte van tussen de 1000 en 1400 m. Dit gebergte is ouder dan de Karpaten. De landschappelijke gesteldheid is het resultaat van plooiingen, verheffingen en langdurige periodes van erosie.
De bergen zijn hier rijk aan mineralen, in het bijzonder steenkool. Hun schoonheid hebben ze te danken aan zacht hellende, met bos begroeide hellingen, diepe rivierbeddingen, watervallen, grillige rotsvormen en in hogere delen ook aan bepaalde gletsjerverschijnselen, zoals bergmeren, keteldalen en zwevende dalen.
Klimaat
In het park heerst een bergklimaat met strenge, koude winters, veel regen, plotse, sterke windvlagen (hoofdzakelijk vanuit het westen) en grote temperatuurschommelingen. De temperatuur varieert afhankelijk van de hoogte boven NAP. Er zijn vier temperatuurzones:
• onder de 600 m boven NAP is het redelijk warm (de jaarlijkse gemiddelde temperatuur is hoger dan 6°C)
• tussen 600 en 960 m boven NAP is het redelijk koud (de jaarlijkse gemiddelde temperatuur ligt tussen 4 en 6°C)
• tussen 960 en 1320 m boven NAP is het koud (de jaarlijkse gemiddelde temperatuur varieert van 2 tot 4°C)
• boven 1320 m boven NAP is het heel koud (de jaarlijkse gemiddelde temperatuur ligt lager dan 2°C)
Op de top van de berg Sněžka ligt gemiddeld 176 dagen per jaar sneeuw en in de keteldalen blijft de sneeuw soms tot augustus liggen. Gedurende de winter is rijp heel karakteristiek voor het park, tevens komt er heel vaak mist en bewolking voor. 'In de zomer is het op de bergtoppen van het Reuzengebergte nooit warmer dan 15°C.
Het landschap
Karakteristieke kenmerken van het landschap in het park zijn:
• keteldalen
• rotsen
• enkele gletsjermeren: het gletsjermeer Mały Staw (is 2,881 ha groot en 3,45 m diep) en het gletsjermeer Wielki Staw (is 8,321 ha groot en 9,54 m diep)
• vele beken
• drassig land
• veengrond
• sparbossen
• grillige rotspartijen
• steile helling
De hellingen zijn dicht begroeid met beuken-, ahorn- en lindebossen, waar edelherten, everzwijnen, vossen en wilde bergschapen leven. De hoger gelegen delen van het gebied zijn begroeid met dwergsparren en op de toppen is sprake van alpiene vegetatie. Op de noordelijke hellingen doen zich postglaciale verschijnselen voor, zoals keteldalen en gletsjermeren, met als mooiste voorbeelden de Maly en Wielki Staw bij Bierutowice. Door de grote scheuren en spleten ontstonden watervallen (zoals bij Szklarska Poreba).
Rond het water van de Wielki Staw staan twee noemenswaardige rotsformaties: de Pielgrzymy (Pelgrims) en de Sloneczik (Zonnebloem).
In een keteldal ten oosten van dit meer ligt de Maly Staw. Aan het water staat daar de berghut Samotnia, die ooit werd bewoond door een herdersfamilie.
Flora
Het grootste deel van het park (3 942 ha) bestaat uit bossen. Het bos wordt hoofdzakelijk gevormd uit:
• Esdoorns
• Lindebomen
• wilde lijsterbessen
• zilversparren.
Er komen 1300 verschillende soorten planten in het park voor, inclusief twee endemische planten: Campanula bohemica subsp. bohemica en Saxifraga moschata subsp. Basaltica.
Daarnaast zijn er veel beschermde soorten, bv:
• valkruid
• zilverdistel
• lelietje-van-dalen
• slanke sleutelbloem
• bosorchis.
Ongeveer 85 ha van het park bestaat uit veengrond en biedt een biotoop voor 90 verschillende vogelsoorten. In de alpiene zone (1450–1602 m boven NAP) komen o.a. korstmossen voor.
Geologie
Het reliëf, dat in het park te zien is, is te danken aan de ijstijd in het pleistoceen (ongeveer 1 miljoen jaar geleden). Het onderzoek heeft uitgewezen dat de bergen van het Reuzengebergte twee keer met ijs bedekt waren en dat het proces van afsmelting van de gletsjers 10 000 jaar geleden plaats vond. De keteldalen en de morenen zijn typische overblijfselen van de ijstijd, die in het park te zien zijn. Er zijn zes keteldalen overgebleven:
• Mały Śnieżny Kocioł
• Wielki Śnieżny Kocioł
• Czarny Kocioł Jagniątkowski
• Kocioł Wielkiego Stawu
• Kocioł Małego Stawu
• Kocioł Łomniczki
De meest voorkomende steensoort in het Reuzengebergte is graniet. De top van de berg Śnieżka is gevormd uit hoornrots. In de bergen zijn ook edelstenen te vinden, zoals bv. amethist, kwarts, morion, robijn, granaat, toermalijn en zirkoon. In Szklarska Poręba kan je twee musea met tentoonstellingen over mineralen bezoeken.
Fauna
In het park leven vele verschillende diersoorten: 15 000 soorten ongewervelde dieren en meer dan 320 soorten gewervelde dieren, waarvan:
• 2 soorten vissen (beekforel en rivierdonderpad)
• 6 soorten amfibieën
• 6 soorten reptielen
• 200 soorten vogels
• bijna 60 soorten zoogdieren
De ongewervelde dieren omvatten o.a.:
• spinachtigen
• miljoenpoten
• bloedzuigers
• weekdieren
• kevers
Van de amfibieën, die in het park voorkomen, zijn de meest populaire:
• bruine kikker
• bastaardkikker
• gewone pad
• alpenwatersalamander
• kleine watersalamander
• vuursalamander
Van reptielen zijn hier te vinden:
• zandhagedis
• levendbarende hagedis
• ringslang
• hazelworm
• adder
• gladde slang (in het Tsjechische gedeelte)
De meest bijzondere vogels die in het park wonen zijn:
• europese arend
• morinelplevier
• ruigpootuil
• wwerguil
• alpenheggenmus
• slechtvalk
• korhoen
In het nationaal park Karkonosze leven grote en kleine zoogdieren, zoals:
• edelhert
• ree
• wild zwijn
• haas
• vos
• wasbeerhond
• boommarter
• steenmarter
• wezel
• hermelijn
• bunzing
• das
• otter
• bosspitsmuis
• dwergspitsmuis
• bergspitsmuis
• mol
• egel
• eekhoorn
• roze woelmuis
• brandmuis
• grote bosmuis
• vleermuizen
De moeflon is een exoot, die in het park woont. Het dier werd vanuit Italië naar hier gebracht aan het eind van de 19de en het begin van de 20ste eeuw, om de toen gebruikelijke jachtpartijen aantrekkelijker te maken. Vroeger kwamen ook bruine beer, wolf, lynx en wilde kat voor, maar die zijn tegenwoordig uitgestorven.
Toerisme
Karpacz is een geschikte uitvalsbasis voor wandeltochten in het Karkonoski Nationaal Park. Aan de ulica 1. Maja staat een oude lindeboom, de zogenaamde gerechtsboom, waaronder vroeger rechtszittingen werden gehouden. Vanuit Karpacz kunt u de Droga Przyjazni (Vriendschapsroute) lopen. Deze 35 km lange tocht voert over de Sniezka en de Karkonoszepas, via de Szrenica naar Sklarska Poreba. Een wandeling van ongeveer dertig minuten langs een aangegeven route leidt naar het dorpje Bierutowice. Voor meer informatie over de plaats en zijn omgeving kunt u zich wenden tot het It-kantoor in de ulica 3. Maja 25A.
Er zijn wandel-, fiets- en bergpaden voor toeristen aangelegd met een totale lengte van 112 km. Jaarlijks komen er 1,5 miljoen bezoekers om de unieke flora en fauna te bewonderen, alsook de bijzondere, steile rotsformaties van het Reuzengebergte te aanschouwen. Vanuit de hoogste top van het Reuzengebergte, de berg Sněžka (1603 m boven NAP), is er een schitterend uitzicht over het specifieke postglaciale landschap. Het hoofdkantoor van het nationaal park bevindt zich in Jelenia Góra.
De wegen zijn zowel geschikt voor de beginnende MTB-er met een goede basisconditie tot en met de wedstrijdrijder. Zelfs een downhill training behoort tot de mogelijkheden!
Naast het mountainbike is er ook een compleet outdoor programma voor de liefhebbers of meekomers mogelijk, zoals o.a een dagje paragliden of quad riden.
Ook is er een zomer rodelbaan, monkeypark (boomwandelen) en een aqua park (zwemparadijs) aanwezig.
Steden
Jelenia Gora
De hoofdstad van deze regio, een stad van bijna 100.000 inwoners, gelegen in het centrum van het Jeleniogórska Keteldal. Hier bevinden zich veel culturele bezienswaardigheden, waaronder het Streekmuseum met unieke, waardevolle verzamelingen van glazen voorwerpen, een theater en een concertgebouw. Bijzonder aantrekkelijk zijn de jaarlijkse vieringen van de September van Jelenia Góra en het internationaal Straattheater Festival, gehouden in Juli. Een deel van de huidige Jelenia Góra vormt de plaats Cieplice, een kuuroord van internationale betekenis en een grote traditie. De grootste rijkdom van Cieplice vormen thermale wateren die uit enkele bronnen ontspringen met een temperatuur tot 43 graden, en ook gemineraliseerde genezende wateren met een rijke chemische samenstelling. Hier worden vooral ziektes van bewegingsorganen en reumatische aandoeningen genezen. Onder de historische architectonische complexen die de moeite waard zijn, moeten worden vermeld: het oude stadscentrum met het stadhuis en de HH. Erasmus en Pankratius Kerk daarnaast, de Heilige Kruis-Kerk (vroeger evangelisch), het paleis- en parkcomplex in Jelenia Góra-Cieplice en de ruïnes van het kasteel in Chojnik
Karpacz
De stad telt 5,5 duizend inwoners en vormt het belangrijkste ontvangstcentrum bij het Reuzengebergte. Gelegen aan de voet van de Sniezka, de hoogste top van dit gebergte, wordt het stadje gekenmerkt door gevarieerde bouw, mooi gecomponeerd in de omgeving. In de winter is Karpacz een levendige wintersportdorp. Er wordt dan ook druk geskied op de hellingen van de Karkonosze, waarvan sommige meer dan honderd dagen per jaar zijn besneeuwd. In Karpacz treffen we een stoeltjeslift naar de Mala Kopa, een systeem van skiwegen van in totaal 7 km lengte, ca. 20 skiliften, de springschans Orlinek, een sleeroute en veel toeristische skiroutes. Andere attracties die toeristen aantrekken zijn de schilderachtige architectuur van de stad, een vroegmiddeleeuws, ruim 700-jaar oud houten kerkje dat hier uit het Noorse dorpje Wang naartoe werd gebracht, het Museum van Sport en Toerisme (ulica Kopernika, met een speciale expositie over bergflora en de geschiedenis van de wintersport in de Karkonosze) en het Speelgoedmuseum (ulica Karkonoka).
Szklaska Poreba
Szklarska Poreba is een plaatsje gelegen op een hoogte van 440 - 886 m, gelegen aan de voet van Szrenica (1362 m) en de Szrenica, telt ruim acht duizend inwoners. In het massief van de Szrenica functioneert een systeem van liften (waaronder een stoeltjeslift naar de Szernica) en skiroutes met een gezamenlijke lengte van ca. 15 km (de zgn. Ski Arena Szrenica). In de stad bevinden zich ook 20 skiliften, een springschans en het centrum voor langlaufen in Jakuszyce. De moeite waard is de bezichtiging van het centrum, de oude huizen van de Gebroeders Hauptmann in Szklarska Poreba en de nabije Jagniatkowo, de villa van Vlastimil Hofman, een vooraanstaande Poolse schilder van Tsjechische afkomst, alsmede het Energie Museum. Szklarska Poreba staat ook bekend om kristal dat hier wordt gemaakt. Mooie producten van de Kristalglas Hoogoven Julia kan men kopen in de bedrijfwinkel in de binnenstad en in een winkel aan de markt in Jelenia Góra
Het is een goede vakantiebestemming voor degenen die rust en frisse lucht zoeken en van wandelen en natuur houden.
Kowary
De stad gelegen in het oostelijk deel van het Reuzengebergte die ca. 12,8 duizend inwoners telt, is bekend om de mooie tapijten die hier worden geproduceerd en die in de bedrijfswinkel te koop worden aangeboden. In Wolków, een deel van Kowary, bevindt zich één van de mooist sanatoriumcomplexen van Neder-Silezië, de zgn. Wysoka Laka (Hoge Weiden).
