Een kruis van zonnepanelen – voor klimaat en portemonnee

Nieuws uit niet Poolse media
Lech
Berichten: 4935
Lid geworden op: vr aug 19, 2011 12:30 pm

Een kruis van zonnepanelen – voor klimaat en portemonnee

Bericht door Lech » di jun 16, 2020 5:00 am

Een kruis van zonnepanelen – voor klimaat en portemonnee
Poolse kolenwinning Polen wil meer tijd en geld om CO2-neutraal te worden dan de rest van de EU. Maar de economische en maatschappelijke realiteit in het land haalt de politieke onwil in. „Investeren in kolen is een dood spoor.”

Emilie van Outeren
15 juni 2020 om 20:07
Leestijd 5 minuten
Afbeelding

Fossiele brandstof in het algemeen en kolen in het bijzonder – zoals hier in Belchatow – worden als het aan boer Skibinski en priester Guzialek ligt vervangen door groene energie.
Foto Bartek Sadowski/Bloomberg

Op het licht glooiende platteland in de driehoek tussen de steden Lodz, Wroclaw en Poznan wonen de meest onwaarschijnlijke klimaatactivisten van Europa. Hier leiden een 58-jarige priester en een 66-jarige melkveehouder de groene beweging tegen fossiele brandstof in het algemeen en kolen in het bijzonder. Niet door zich aan bomen vast te ketenen of met de lokale jeugd spandoeken te schilderen met leuzen over de toekomst. Wel door te investeren in zonnepanelen en vooral door hun bestuurders, buren en volgelingen te wijzen op de effecten van klimaatverandering en de uitzichtloosheid van fossiele brandstoffen.

„Als ik mijn boerderij volledig op duurzame energie kan draaien, waarom zouden we dat dan niet met het hele land kunnen”, stelt Stanislaw Skibinski. „We vragen niet om een revolutie, maar om evolutie”, predikt Krzysztof Guzialek ietsje voorzichtiger.

De mannen zijn, volledig los van elkaar, bescheiden beroemdheden geworden in Polen. Skibinski omdat hij al tien jaar het boerenverzet aanvoert tegen het afgraven van een enorm gebied voor de winning van bruinkool om de grootste kolencentrale van Europa te blijven voeden. Guzialek omdat hij eind vorig jaar de pui van zijn kerk liet betegelen met zonnepanelen in de vorm van een katholiek kruis dat ’s nachts oplicht. „Over de symboliek daarvan heb ik zeker nagedacht”, zegt hij met een grijns die verborgen gaat achter zijn mondkapje.

Het vieste jongetje van de klas
Het zijn buitengewone acties in het land dat zich binnen de EU profileert als het vieste jongetje van de klas. De Poolse regering bestrijdt ambitieuze, Europese klimaatdoelen en wil zich als enige lidstaat niet committeren aan het streven om in 2050 CO2-neutraal te zijn.

Dat Polen zo in de contramine is, heeft diepe economische en culturele wortels. Kolen zorgen niet alleen voor ruim driekwart van het Poolse energiegebruik, steenkool uit het dichtbevolkte Silezië is ook een bron van nationale trots en biedt de schijn van onafhankelijkheid van de grote buren Rusland en Duitsland. De mythe van eindeloze reserves wordt gevoed door mijnwerkersvakbonden en politici die willen dat leden op hen stemmen.

„Wij zijn niet van plan kolen op te geven”, zei de Poolse president Andrzej Duda in 2018 op de klimaattop in Katowice. „Volgens experts hebben wij nog voor 200 jaar kolenvoorraad en het zou lastig zijn die niet te gebruiken.” Wat Duda, die deze zomer hoopt te worden herkozen, er niet bij vertelde is dat het grootste deel van die kolenvoorraad op bijna onbereikbare plekken onder de grond zit en dat de mijnbouw nu al drijft op subsidie. De kolenmijnen kosten Polen juist geld en het land importeert – veel schonere – stroom.

Intussen doet de markt wat de regering weigert. Consumenten zoeken alternatieven voor vervuilende energie en bedrijven investeren steeds minder. Staatsbedrijven in de sector hebben het moeilijk. De economische realiteit haalt – voortgestuwd door welbegrepen eigenbelang – de politieke retoriek in Polen langzaam in.

33 dorpen tegen de vlakte
Zuivelboer Stanislaw Skibinski is een kalende man met vriendelijke lichtblauwe ogen en grove handen die de sporen van een leven hard werken tonen. Hij werd activist toen zijn eigen broodwinning op het spel kwam te staan. In 2010 gingen de eerste geruchten dat staatsenergiebedrijf PGE de omgeving rond zijn boerderij wilde afgraven om zwaar vervuilende bruinkool te winnen. Janow, waar de Skibinski’s al vier generaties melk produceren, zou met 32 andere dorpen tegen de vlakte moeten. Drieduizend bewoners zouden ontheemd raken, bleek toen de officiële plannen in 2015 ontvouwd werden.

„Dit familiebedrijf moet niet eens verdwijnen omdat wij op kostbare brandstof wonen, maar om te dienen als stortplaats voor de afgraving”, vertelt Skibinski terwijl hij zijn stallen toont. De vijfde generatie melkveehouders, zijn 15-jarige kleinzoon, rijdt voorbij op een gele tractor.
Afbeelding Afbeelding
Links: zuivelboel Skibinski in zijn stal in Janow. Rechts: Priester Guzialek voor zijn kruis van zonnepanelen.
Foto’s Piotr Skornicki/Reuters

„Tot tien jaar geleden had ik nog nooit gehoord van CO2, nu zie ik de gevolgen van klimaatverandering overal”, zegt Skibinski. Dat komt niet alleen omdat hij door zijn verzet tegen de mijn in contact kwam met professionele klimaatactivisten. De laatste jaren wordt de klimaatverandering tastbaar in Polen: de droogte is steeds hardnekkiger en zijn er extremere stormen. Daar lijden zijn gras en het veevoer dat hij verbouwt onder, merkt Skibinski.

Hij beseft dat zijn 120 koeien en kalveren ook bijdragen aan de opwarming van de aarde, met Europese subsidie. „Maar kolen zijn puur gif voor onze planeet en er zijn duurzame alternatieven voor. Wij voeden mensen.”

Janow en de omliggende dorpen zijn sterk verdeeld over de komst van de open bruinkoolgroeve. „De een denkt eraan te verdienen door grond te verkopen of de werkgelegenheid die de mijn brengt. De ander ziet z’n levenswerk in rook opgaan en maakt zich zorgen om de vervuiling”, vat Skibinski samen. Hij denkt dat het lukt de ontginning tegen te houden. „De vorige burgemeester was de grootste voorstander van de mijn. Zij is niet herkozen.”

Energierekening
Ook landelijk lijkt het tij te keren. De kolen die hier onder de grond zitten, zijn bedoeld voor de Belchatow-elektriciteitscentrale, iets meer dan 50 kilometer hiervandaan. Deze grootste bruinkoolcentrale ter wereld – ook Europa’s grootste vervuiler – kan alleen blijven draaien door nieuwe afgravingen. Maar er zijn berichten dat PGE het project van bijna 4 miljard euro niet wil doorzetten, omdat de opbrengsten ervan ook binnen de huidige Europese emissieregels wankel zijn. Volgens PGE is „het verkrijgen van de licentie niet synoniem aan het doorzetten van de investering”, aldus een schriftelijke reactie.

„Door ons verzet is er een nationale discussie ontstaan over de wenselijkheid en ging tot nu toe geen schop de grond in”, zegt Skibinski triomfantelijk. „We hebben laten zien dat meer investeren in kolen een dood spoor is.” Hij is zo optimistisch dat het hele project niet doorgaat, dat hij recent een van zijn stallen volledig heeft laten bedekken met zonnepanelen, zonder subsidie.

Voor priester Krzysztof Guzialek was de motivatie een boegbeeld van de klimaatbeweging te worden nog simpeler. Toen hij in 2018 de modernistische kerk met oranje-blauwe glas-in-loodramen in het stadje Pleszew onder zijn hoede kreeg, werd hij de eerste winter geconfronteerd met stookkosten van 350 euro per maand. „Ecologie was een belangrijke factor in mijn initiatief, de energierekening zeker ook”, zegt de stevige, goedlachse man.

Daarom liet hij in november op eigen kosten zonnepanelen installeren. Aangezien de voorgevel van de kerk op het zuiden staat, was dat de efficiëntste plek. Het fotovoltaïsche kruis leverde hem nationale en internationale aandacht op. Niet alleen vanwege de vorm waarin de achttien platen pontificaal zijn aangebracht, ook omdat Guzialek ingaat tegen de heersende opinie binnen de katholieke kerk. De aartsbisschop van Krakau heeft milieubeheer „een heel gevaarlijk fenomeen in strijd met de Bijbel” genoemd. In conservatieve kring worden zorgen om het klimaat vaak afgedaan als een anti-Poolse ideologie. Guzialek heeft binnen de kerkhiërarchie geen reactie gekregen op zijn initiatief, „positief noch negatief, er is niet veel interesse voor”.

Toch is niet de conservatief-nationalistische regering onder PiS de reden dat Polen achterloopt en dwarsligt in Europa. „Opeenvolgende regeringen deden alsof ze niet wisten dat emissiehandel en het overbodig maken van fossiele brandstoffen onderdeel van het pakket waren toen we EU-lid werden”, zegt Lidia Wojtal. Zij werkte ruim tien jaar als deskundige op klimaatbeleid voor drie regeringen. Nu is ze onafhankelijk expert en publicist. „Ik weet niet of politici echt naïef waren of een politiek spelletje speelden. Intussen zijn de maatschappij en het debat veranderd en kunnen ze niet meer om de realiteit heen dat kolen eindig en onrendabel zijn.”

Volgens priester Guzialek betekent „het besef dat we goed voor de aarde moeten zorgen” niet dat Polen zich ook moet voegen naar de wensen van de EU. „Hervormen hoeft niet in radicale stappen van de ene op de andere dag.”

Zoals hij hoopt dat het perspectief van een lagere elektriciteitsrekening en schonere lucht zijn kerkgangers verleidt zonnepanelen aan te schaffen, vindt hij dat Polen in zijn eigen tempo moet veranderen. „We gaan dezelfde kant op als het Westen, maar niet even snel. Het veranderen van een cultuur kost generaties.”

Die argumenten hoor je ook in de politiek. „Polen zal in zijn eigen tempo klimaatneutraliteit bereiken”, zei premier Mateusz Morawiecki toen hij als enige niet tekende voor de ambitie dit in 2050 te doen. En als de rest van de EU wil dat Polen sneller hervormt, moet die EU dat betalen.

Lidia Wojtal heeft begrip voor de Poolse afhankelijkheid van kolen en de enorme operatie van verduurzaming. „Maar als een regering vindt dat er meer geld nodig is, moet je met een strategie komen.” De regering maakt niet duidelijk hoeveel extra geld nodig is en hoe het besteed zou moeten worden. Woital: „Je kan niet om geld vragen voor een transitie die je helemaal niet van plan bent te realiseren.”

SUBSIDIE OP POOLSE KOLEN
In de wirwar van Poolse staatsmijnen, kolencentrales, subsidies, gunstige leningen, certificering en projectfinanciering is niet precies te overzien hoeveel Pools belastinggeld wordt uitgegeven om de kolenindustrie in leven te houden. Enkele onafhankelijke organisaties hebben wel geprobeerd dit te becijferen.

De Poolse Rekenkamer concludeerde in 2017 dat de staat tussen 2007 en 2015 de sector met 66 miljard zloty (nu bijna 15 miljard euro) had gesponsord, voornamelijk door pensioenen van mijnwerkers op zich te nemen. Dat bedrag was hoger dan de totale belastingopbrengsten van de mijnbouw, inclusief inkomstenbelasting van individuele werknemers.

Denktanks hebben uitgerekend dat de Poolse overheid bijna twee keer zoveel subsidie uitgeeft aan fossiele brandstoffen als aan duurzame energie: 6,5 miljard euro tegenover 3,35 over de periode 2013-2018. Volgens denktank WiseEuropa zal de subsidie de komende jaren alleen maar toenemen, tot 2,5 miljard euro per jaar, als de Poolse overheid niet met plannen komt om onrendabele kolenmijnen te sluiten.


https://www.nrc.nl/nieuws/2020/06/15/ee ... e-a4002884

Plaats reactie